شرایط پرورش زنجبیل در گلخانه و آموزش کاشت و برداشت
زنجبیل یکی از ادویه های بسیار پرکاربرد و خوشمزه است که در سراسر جهان طرفداران زیادی را به خود اختصاص داده است، از جمله کشورهای تولید کننده زنجبیل می‌توان به چین، هندوستان، آفریقا، استرالیا، آمریکا مرکزی و غیره اشاره کرد.
زنجبیل از عطر و مزه خاصی برخوردار است که نسبتا تند و شیرین است و قسمت اصلی و پرکاربرد آن ریشه های زنجبیل است که از عناصر شیمیایی و ارزش غذایی بسیار بالایی بهره مند است، در ریشه زنجبیل انواع آنتی اکسیدان ها و ویتامین های ضروری برای بدن را میان می توان یافت.
با اینکه زنجبیل در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب رشد می کند، اما در بسیاری از مناطق ایران نیز با ایجاد یک شرایط آب و هوایی کنترل شده با راه اندازی گلخانه، می توان مقدار قابل توجهی زنجبیل را با کمترین هزینه پرورش داد و به نوعی واردات زنجبیل را تا حد قابل توجهی کاهش داده و از خروج ارز جلوگیری نمود. در این نوشته می خواهیم نحوه راه اندازی گلخانه برای کاشت زنجبیل را آموزش دهیم و شما را با نحوه کاشت و برداشت آن در محیط گلخانه آشنا کنیم، پس با ادامه این نوشته از اندیشه سبز همراه باشید.
زنجبیل چه کاربردهایی دارد؟
یکی از مهمترین کاربردهای زنجبیل استفاده از آن در آشپزی به عنوان ادویه میباشد، اما کاربرد های دارویی نیز دارد و در قرون وسطی به عنوان یک دارو جهت درمان انواع بیماری ها مورد استفاده قرار می گرفته است.
هزینه خواص زنجبیل می توان به خاصیت ضد نفخ، محرک ، ضد درد ، ضد تشنج ، قرمز کنندگی ، معرق ، قاعده آور آن اشاره کرد. این ماده دارویی سبب افزایش گردش خون در بدن میشود و برای درمان بیماری های حرکتی می توان از آن استفاده کرد. زمانی که بدن دچار تب شده باشد می توان از آن جهت کاهش تب و همچنین افزایش میزان تعریق بدن نیز استفاده کرد، اگر دچار گلودرد شدید می‌توانید از دمنوش زنجبیل استفاده کنید چرا که در کاهش التهاب بسیار موثر عمل میکند.
لزوم احداث گلخانه جهت پرورش زنجبیل
همانطور که گفته شد این ادویه در شرایط آب و هوایی گرمسیری و مرطوب به خوبی رشد میکند و توانایی تحمل سرما و آب و هوای سرد و خشک را ندارد، پس اگر می خواهید در زمین‌های کشاورزی اقدام به کشت زنجبیل بکنید، حتما باید در فصل تابستان قرار داشته باشید و با توجه به اینکه دوره رشد این گیاه ۵ الی ۱۰ ماهه می باشد بنابراین در محیط جغرافیایی شما باید اندازه یک دوره رشد زنجبیل، گرمای کافی وجود داشته باشد.
با این تفاسیر می‌توان گفت مکانهای جغرافیایی کوهستانی که زمستان طولانی و تابستان کوتاه دارند مکان های مناسبی برای کشت زنجبیل نمی باشند.
اما برای جلوگیری از این مشکل و مهیا کردن امکان کشت زنجبیل در هر منطقه جغرافیایی و در هر فصل از سال، باید گلخانه را بدین منظور احداث نمود، با توجه به اینکه زنجبیل ارتفاع کوتاهی دارد، در گلخانه های با ارتفاع 2 متر الی 3 متر نیز می توان به خوبی آنها را پرورش دهند.
گلخانه ها در طرح و سازه های مختلفی ساخته می شوند، از جمله آنها می توان به گلخانه های طرح اسپانیایی، گلخانه های تونلی، گلخانه های شیشه ای و گلخانه های طرح ایرانی اشاره کرد، که در نوشته انواع طرح و سازه گلخانه به صورت کامل به این موضوع پرداخته شده است.
نکات مهم قابل توجه قبل از احداث گلخانه زنجبیل
قبل از اقدام به راه اندازی گلخانه باید موارد زیر را بررسی کنید تا در آینده دچار مشکل نشوید :
الف – ابتدا خاک منطقه را مورد بررسی قرار دهید و از قابل کشت بودن و حاصلخیز بودن آن مطمئن شوید در غیر این صورت باید به روش هیدروپونیک و یا با استفاده از گلدان و یا لوله های پلیکا اقدام به کاشت زنجبیل بکنید چرا که خاک مورد نیاز را باید از جایی دیگر تامین کنید.
ب – از وجود آب کافی در منطقه احداث گلخانه مطمئن شوید، همچنین از امکان اخذ مجوز حفر چاه و یا بهره مندی از آب کشاورزی نیز در منطقه اطمینان به دست آورید.
ج – جهت گرمایش و سرمایش گلخانه و تنظیم نمودن دما و رطوبت گلخانه نیاز به برق خواهید داشت. در منطقه احداث گلخانه حتما باید به برق شهری دسترسی داشته باشید، در غیر این صورت به فکر تهیه یک ژنراتور برق باشید.
د – خاکی که برای کشت زنجبیل مورد استفاده قرار می گیرد باید غنی از انواع مواد آلی و معدنی مناسب باشد، خاک لومی ، شنی ، رسی ، لاتریتی لومی ، گزینه های مناسبی هستند. حتما باید خاک زهکشی شده باشد و دارای 30 درصد شن و فاقد سنگ ریزه باشد. Ph مناسب خاک باید بین 5 الی 7 باشد تا زنجبیل و ساقه های گیاه به خوبی و بدون مشکل رشد کند.
هـ – مکان گلخانه باید به جاده های اصلی شهر باشد، نزدیک ترین مکان حمل و نقل راحت و با کمترین هزینه میسر شود.
و – احداث گلخانه هزینه بر است، بنابراین شما باید سرمایه لازم برای بنا کردن گلخانه، خرید تجهیزات گرمایشی و سرمایشی لازم و تجهیزات لوله کشی را داشته باشید. به صفحه تجهیزات گلخانه ای مراجعه کنید و با ملزومات لازم قبل از احداث آشنایی پیدا کنید.
فراهم کردن ملزومات لازم برای احداث گلخانه
پس از انتخاب مکان مناسب و تعیین کیفیت آب و خاک منطقه باید جهت تاسیس گلخانه دست به کار شوید، مواد اولیه ای که برای این کار فراهم خواهید کرد به نوع گلخانه شما بستگی دارد. معمولاً از لوله های گالوانیزه ، لوله های پی وی سی، چوب و یا میلگرد جهت تاسیس چهارچوب کلی گلخانه استفاده می شود و برای پوشش گلخانه نیز از شیشه و یا نایلونهای ضد اشعه ماورای بنفش خورشید و یا ورقهای پلی کربناتی دوجداره استفاده می شود.
در نوشته هزینه راه اندازی گلخانه به تمامی موارد و ملزومات لازم برای راه اندازی گلخانه پرداخته شده است که با مطالعه آن می توانید اطلاعات کاملی به دست آورید.
سیستم های گرمایشی و سرمایشی مناسب برای گلخانه زنجبیل
همانطور که گفته شد، دمای مناسب یکی از ارکان اصلی رشد زنجبیل است و باید با استفاده از سیستم های گرمایشی و یا سرمایشی مناسب ، این دما را تامین کنید، دمای مناسب برای رشد زنجبیل بین 22 الی 28 درجه سانتی گراد می باشد که در ادامه توضیحات مفصل در این باره ارائه خواهد شد.
در مقاله روش های گرمایش گلخانه به این موضوع پرداخته شده است. اما به شما توصیه می کنیم حتما از انواع هیترهای گلخانه ای اندیشه سبز دیدن کنید تا مناسب ترین گزینه را برای گلخانه خود انتخاب و خریداری کنید. این هیتر ها از گارانتی 2 ساله و خدمات پس از فروش 10 ساله بهره مند است و امکان ارسال آنها به تمام استان های کشور وجود دارد.
از جمله تجهیزات سرمایشی که برای کاهش دمای گلخانه می توان استفاده کرد می توان به فن تهویه و پد سلولزی اشاره کرد که توسط کارشناسان نصب خواهد شد و برای خنک کردن سالن در فصل های گرم سال کاربرد خواهد داشت.
سیستم های رطوبتی مناسب برای گلخانه زنجبیل
علاوه بر دما ، رطوبت نیز در رشد بهتر ساقه های زنجبیل و ریشه دوانی تاثیر دارد. رطوبت مناسب برای رشد این گیاه بین 70 الی 80 درصد می باشد که طبیعتا در مکان های جغرافیایی خشک باید از دستگاه های رطوبت ساز کمک بگیرید.
عموما با آبیاری منظم بوته ها تا حد زیادی رطوبت گلخانه را می توان بالا برد، اما در برخی از مناطق جغرافیایی، هوا به حدی خشک است که برای تامین رطوبت مورد نیاز به تجهیزات رطوبت ساز احتیاج پیدا خواهیم کرد. علاوه بر ان در فصل های سرد رطوبت نسبی هوا بسیار پایین می آید و شرایط نامناسبی برای کشت ایجاد میکند، برای همین گلخانه زنجبیل به رطوبت ساز نیز نیاز دارد.
در همین زمینه مقاله ای کوتاه تحت عنوان روش های تامین رطوبت گلخانه نوشته شده که توصیه می کنیم آن را بخوانید. هم چنین در صورت نیاز به خرید تجهیزات رطوبت ساز حتما با کارشناسان فروش اندیشه سبز تماس بگیرید تا راهنمایی های لازم را در زمینه رطوبت ساز مناسب برای گلخانه شما ارائه بدهند.
با مراجعه به صفحه رطوبت ساز و مه پاش با انواع محصولات اندیشه سبز آشنا خواهید شد که با گارانتی 1 ساله و خدمات پس از فروش 10 ساله ارائه می شوند و امکان ارسال آنها به تمام نقاط کشور وجود دارد. رطوبت سازهای ساخت اندیشه سبز در انواع التراسونیک، دیسکی و نازلی موجود بوده و کاملا متناسب با نیاز گلخانه ها می باشند. تمامی رطوبت سازهای این کارخانه قابلیت اتصال به انواع سیستم های کنترل دما و رطوبت را دارند و حتی در نوع التراسونیک بر روی دستگاه ها تایمر دو زمانه برای روشن و خاموش شدن دستگاه در تایم مشخص ممکن می باشد.
نحوه آبیاری زنجبیل و میزان آب مورد نیاز
چنانچه اشاره شد، قبل از راه اندازی گلخانه باید به فکر نحوه تامین آب محصولات باشید که بهترین روش استفاده از آب چاه و یا سهمیه آب کشاورزی می باشد. اگر می خواهید در مصرف آب صرفه جویی کنید و با صرف کمترین وقت ، همه گیاهان را آبیاری کنید، سیستم آبیاری قطره ای را توصیه می کنیم که لازمه آن صرف هزینه جهت لوله کشی و نصب تانکر و پمپ آب می باشد.
در غیر این صورت می توانید از روش دستی برای آبیاری بوته ها استفاده کنید. زنجبیل در دوره های مختلف رشد، نیازهای آبی متفاوتی خواهد داشت به عنوان مثال زمانی که نهال است باید آب کمتری به آن بدهید اما به مرور زمان باید بر میزان آبدهی آن بیفزایید.
در حالت کلی در هر هکتار به 9 الی 10 لیتر آب نیاز دارد، آب مورد استفاده باید دارای شوری و سختی پایینی باشد در غیر این صورت با سوختگی و پژمردگی ساقه ها رو به رو خواهید شد که نتیجه ای جز ضرر برای شما نخواهد داشت.
زنجبیل ساقه های حساسی دارد که به سرعت دچار آفتاب سوختگی و پژمردگی می شود بنابراین برای جلوگیری از این مشکل باید پیوسته آنها را آبیاری کنید و مانع از بی آبی آنها شوید.
آماده سازی خاک مناسب برای کشت زنجبیل
پس از آماده سازی کاملا گلخانه و نصب تجهیزات ضروری از قبیل فن تهویه ، پد سلولزی ، هیتر گلخانه ، سیستم های آبیاری و … نوبت به کشت زنجبیل خواهد رسید. قبل از اقدام به کاشت ریزوم های زنجبیل ، باید خاک را آماده کنید.
ابتدا باید خاک مورد نظر را کاملا زهکشی کنید، به همین منظور در قسمت زیرین خاک یعنی عمق 30 سانتی متری باید از سنگریزه استفاده کنید تا آب مازاد به زیر سنگ ها انتقال داده شود. اگر می خواهید آب مازاد را جهت آبیاری دوباره به دست آورید، می توانید از صفحات پلاستیکی و لوله های انتقال آب به مخزن استفاده کنید.
هم چنین برخی از گلخانه داران نیز از گلدان های دارای سوراخ و سینی برای کاشت زنجبیل استفاده می کنند که در این صورت هزینه زیادی را بابت خرید گلدان خواهید پرداخت.
خاک مناسب برای کشت باید حاوی 30 درصد شن ، 20 درصد خاک رس ، مقدار مناسبی کود و املاح معدنی مورد نیاز باشد. در داخل خاک هیچ نوه سنگ ریزه ای نباید وجود داشته باشد، اما در قسمت زهکشی شده آن می توان از سنگ ریزه استفاده کرد.
پس از آماده سازی خاک، باید به اندازه مناسبی از کود دامی و کودهای شیمیایی نظیر سوپر فسفات کلسیم، سولفات آمونیوم، سولفات پتاسیم، … استفاده کرد. معمولا در هر هکتار از 80 الی 90 تن کود حیوانی یا کمپوست ، 800 الی 1000 کیلوگرم کود شیمیایی استفاده می شود که مقدار مناسب آن را باید از کارشناسان کشاورزی متخصص در این زمینه دریافت کنید.
پس از افزودن کودهای طبیعی و شیمیایی ، باید خاک را شخم زد تا این مواد کاملا به صورت یکنواخت در تمامی قسمت های خاک پخش شود و مواد آلی موجود در قسمتهای زیرین خاک به بالا انتقال داده شود. اگر از گلدان برای کشت زنجبیل می خواهید استفاده کنید، باید خاک مورد نظر را با استفاده از بیل و یا دستگاه میکسر کاملا یکدست کنید.
نحوه کشت زنجبیل در خاک
برای کاشت زنجبیل از ریشه یا همان ریزوم های آن استفاده می شود که در عمق 5 الی 10 سانتیمتری خاک کاشته شده و با آب دهی منظم و فراهم کردن شرایط محیطی مناسب ، زمینه رشد آن را فراهم خواهیم آورد.
اگر قصد خرید ریزوم های بذری از فروشگاه ها را دارید، باید قبل از کشت ، آنها را به مدت چند ساعت داخل آب ولرم قرار دهید تا مواد پوشاننده مانع از رشد جوانه ها ، کاملا شسته شوند. عامل مهمی که در رشد ریزوم های زنجبیل تاثیر دارد، جوانه است، اگر می خواهید ریزوم ها را به چند تکه تقسیم کنید، باید دقت کنید که هر کدام از آنها دارای یک یا دو جوانه باشد چون که جوانه ها جزو قسمت فعال زنجبیل بوده و مواد غذایی را دریافت کرده و سبب رشد و ریشه دوانی ریزوم ها خواهد شد.
معمولا ریزوم ها در اندازه های 15 الی 40 گرمی بریده می شوند، ریزوم های کوچکتر به خوبی رشد نخواهند کرد و امکان خشک شدن آنها وجود دارد و ریزوم های بزرگتر نیز هزینه بر خواهند بود که توصیه نمی شود. اگر از بذرهای 15 گرمی دارای جوانه استفاده کنید، برای هر هکتار به یک و نیم تن ریزوم زنجبیل نیاز خواهید داشت، از این نسبت برای به دست آوردن میزان زنجبیل مورد نیاز گلخانه خود استفاده کنید.
در انتخاب جوانه ها دقت لازم را به کار ببرید، استفاده از جوانه های ضعیف و کهنه شکست را در پی خواهد داشت. جوانه هایی که پهن و ضخیم هستند، قوی تر خواهند بود، اما جوانه های ضعیف معمولا نوک نقطه ای مانند و یا خمیده دارند.
همانطور که گفته شد، ریزوم های زنجبیل هم در بستر و هم در گلدان قابل کشت هستند که در ورت کشت آنها در بستر ، می توان از روش های جوی و پشته و بستر صاف استفاده کرد. فاصله هر ریزوم با یکدیگر بین 25 الی 30 سانتی متر خواهد بود. برای صرفه جویی در مصرف آب می توانید از سیستم آبیاری قطره ای استفاده کنید و نازل های آب را بر روی قسمت کاشته شده نصب کنید.
جوانه هایی که به تازگی کاشته می شوند، نیاز به رطوبت زیادی برای رشد و جوانه زنی دارند و نسبتا سایه دوست هستند، بنابراین آنها را مرتبا خیس کنید و از تابش مستقیم آفتاب بر روی خاک جلوگیری کنید. دمای مناسب گلخانه در زمان جوانه زنی باید بین 22 الی 25 درجه سانتی گراد باشد که با توجه به دمای محیط می توانید از تجهیزاتی مانند هیتر گلخانه یا فن تهویه و پد سلولزی برای افزایش یا کاهش دمای سالن استفاده کنید.
رطوبت گلخانه زنجبیل را باید در اندازه های گفته شده یعنی 70 الی 80 درصد حفظ کنید، در صورت کاهش رطوبت ، امکان از دست رفتن آب ریزوم و پژمردگی آن وجود دارد. با استفاده از رطوبت ساز های اولتراسونیک و یا پروانه ای می توانید رطوبت را تامین کنید.
طول دوره رشد زنجبیل و زمان مناسب برای برداشت
معمولا 8 الی 10 ماه پس از کشت زنجبیل می توان آن را برداشت کرد. ساقه های زنجبیل حدود 60 سانتی متر رشد می کنند و پس از تکمیل دوره رشد می توانید اقدام به برداشت زنجبیل کرده و چند جوانه دیگر را برای دوره رشد جدید انتخاب کنید، مابقی زنجبیل های به دست آمده نیز برای فروش به بازار بسته بندی خواهند شد.
دقت کنید که این گیاه به آب فراوان نیاز دارد و دما و رطوبت محیط باید در حدود مقادیر گفته شده حفظ شود تا گیاه بهترین رشد را داشته باشد. در شرایط گلخانه ای امکان کشت مداوم و بدون وقفه وجود دارد، اما برای افزایش کیفیت خاک و پربار شدن محصولات اتی ، می توانید فصل های سرد سال را به استراحت خاک اختصاص دهید، هم چنین در مصرف انرژی نیز صرفه جویی خواهد شد.
کشت زنجبیل به صورت هیدروپونیک (آبکشت)
تحقیقات دانشمندان نشان داده که ریزوم های زنجبیل در آب بهتر از خاک رشد می کنند به شرط آنکه مواد مغذی لازم را از طریق آب دریافت کنند، از مزایای کشت بدون خاک یا همان هیدروپونیک می توان به سالم ماندن ریشه ها از شر آفات ، کاهش هزینه های پرورش و باردهی بیشتر محصول اشاره کرد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این مورد حتما مقاله گلخانه هیدروپونیک را بخوانید.
در کشت هیدروپونیک به جای خاک از لوله های حاوی آب استفاده خواهد شد که ریزوم ها در داخل آب قرار خواهند گرفت و جوانه ها از آب بیرون خواهند زد، تمامی املاح و مواد معدنی مورد نیاز برای رشد زنجبیل از طریق آب به ریشه ها داده خواهد شد و امکان کشت طبقاتی نیز وجود دارد.
در صورت کشت طبقاتی ، تعداد زیادی از ریزوم ها را در یک مکان واحد می توان کشت کرد و از همان زمین ، درآمد چند برابری به دست آورد. جهت دریافت اطلاعات تخصصی تر در مورد نیازهای آب کشت ، حتما با یک کارشناس کشاورزی با تجربه و قابل اطمینان مشورت کنید.
سخن پایانی
در این نوشته به نکات مهم و کاربردی جهت راه اندازی گلخانه زنجبیل و کشت آن پرداخته شد، از جمله ملزومات لازم برای راه اندازی گلخانه زنجبیل شامل زمین ، تجهیزات ساخت گلخانه ، تجهیزات سرمایشی و گرمایشی و رطوبتی و وسایل لازم برای آبرسانی، روشنایی ، کنترل پنل و … می باشد.
در صورتی که در مناطق جغرافیایی گرم و خشک ، سرد و کوهستانی و بد آب و هوا قرار دارید، راه اندازی گلخانه و کشت زنجبیل ، درآمد زیادی را برای شما به همراه خواهد داشت. این گیاه در برابر آفات مقاوم بوده و در صورت رعایت استانداردهای لازم به درآمد سرشاری خواهید رسید.