پرورش موز در گلخانه | آموزش تکنیک ها و تجهیزات مورد نیاز

راهنمای پرورش و کاشت موز در گلخانه

موز یکی از میوه های گرمسیری بسیار پر خاصیت است که در مناطق گرم و معتدل استوایی به خوبی رشد می کند. این میوه اصالتا به کشور هند تعلق دارد، اما امروزه در بسیاری از کشورهای آفریقایی و آمریکایی می توان آن را پرورش داد. 

کشور ایران دارای آب و هوایی معتدل و سرد است و تنها در قسمت های جنوبی کشور با رعایت شرایطی می توان موز را پرورش داد، اما در سایر مناطق کشور به دلیل نبود خاک غنی ، نیاز به آب و گرمای کافی، پرورش موز صرفه اقتصادی نخواهد داشت. 

در این نوشته از اندیشه سبز در مورد نحوه پرورش موز در گلخانه آموزش هایی را ارائه خواهیم داد و به بررسی تجهیزات و تکنیک های لازم برای پرورش و رشد موز خواهیم پرداخت، با ادامه مطلب همراه باشید. 

مناطق مناسب برای کشت موز در ایران

در حالت طبیعی در استان هایی مانند سیستان و بلوچستان ، هرمزگان می توان این میوه را پرورش داد چرا که خاک غنی و شرایط آب و هوایی مناسبی برای رشد موز وجود دارد، اما در سایر استان های شمالی و جنوبی کشور که تقریبا چنین شرایطی را دارند، با احداث گلخانه و کنترل عوامل محیطی مانند دما، رطوبت ، آفات و میزان نور، افزایش کیفیت خاک و مدیریت آب و … می توان پرورش موز را عملی نمود. 

موز در چه شرایطی رشد می کند؟

قبل از پرداختن به موضوع اصلی بهتر است با شرایط رشد موز آشنایی پیدا کنید تا در صورت احداث گلخانه ، این شرایط را برای رشد میوه موز فراهم کنید. موز در زیر نور کامل آفتاب رشد می کند و نیاز به نور بالایی دارد، هم چنین هوای گرم و مرطوب برای آن بسیار مطلوب خواهد بود. 

خاک مورد استفاده جهت رشد موز باید زهکشی شده باشد چرا که تجمع آب اضافی در زیر بوته، سبب پژمردگی میوه و برگ ها خواهد شد و در صورت تداوم وضعیت، مرگ آن را به دنبال خواهد داشت. 

محلی که در آن موز پرورش داده می شود، باید کمترین میزان وزش باد را داشته باشد چون برگ های آن نازک و حساس بوده و در صورت وزش بادهای تند احتمال شکستن برگ ها وجود دارد که روند رشد میوه را دستخوش تغییر قرار خواهد داد. گلخانه ها محل بسیار مناسبی برای پرورش موز در مناطق تند باد است. 

نکته بسیار مهم دیگری که در مورد پرورش گلخانه ای موز باید بدانید، مربوط به خاک آن می شود. موز نیاز به خاک غنی دارد تا از انواع مواد معدنی موجود در آن تغذیه کند و اصطلاحا گیاه موز پرخور است و نیاز بیشتری به مواد مغذی دارد. بنابراین در پرورش آن حتما باید از کودهای طبیعی و شیمیایی مناسب استفاده کرد، وجود ماسه و خاک رس در رشد بهتر آن کمک کننده خواهد بود. چرا که خاک رس مواد مغذی را به خوبی در خاک حفظ خواهد کرد و فرصت استفاده کافی ریشه گیاه از آنها را خواهد داد. 

ویژگی های گلخانه مناسب برای پرورش موز

همانطور که در نوشته های قبلی اشاره نمودیم؛ گلخانه ها دارای انواع مختلفی هستند و به چند دسته اسپانیایی، ایرانی، تونلی، شیشه ای و غیره تقسیم بندی می شوند. شما می توانید در مقاله انواع طرح و سازه گلخانه ، با ویژگی این گلخانه ها و نحوه ساخت آنها آشنا شوید. 

با توجه به اینکه بوته های موز ارتفاع زیادی می گیرند، بنابراین حتما باید گلخانه شما ارتفاع 4 الی 5 متری داشته باشد تا هوا در آن به خوبی جریان پیدا کند و عمل سیرکولاسیون بدون هیچ مشکلی انجام شود. 

جهت گلخانه موز نیز مانند هر گلخانه دیگری باید در جهت وزش باد باشد تا در صورت افزایش دما و رطوبت گلخانه بتوان با باز کردن دریچه های هوا و یا بالا دادن شید ها، بتوان دما و رطوبت گلخانه را کنترل نمود. 

محلی که برای احداث گلخانه در نظر میگیرید باید بیشترین میزان نور خورشید را دریافت کند، یعنی هیچ گونه درخت و ساختمانی در نزدیکی آن وجود نداشته باشد که مانع از رسیدن نور خورشید به بوته های موز شود. تپه ها و زمین های صاف و بدون شیب، بهترین مکان برای این میوه خواهد بود. 

همانطور که اشاره شد، خاک مورد استفاده برای کشت موز باید غنی از انواع مواد مغذی باشد و در محل احداث باید به آب کافی و یا چاه های عمیق مجوز دار دسترسی وجود داشته باشد، بنابراین بررسی کیفیت خاک توسط کارشناس و تحقیق در مورد آب زمین و امکان حفر چاه کاملا ضروری خواهد بود. 

در ساخت گلخانه موز همانند سایر گلخانه ها از پروفیل ها و لوله های گالوانیزه ، ورق های پلی کربنات دو جداره و یا نایلون های ضخیم uv دار ، پیچ و مهره و … می توان استفاده کرد که بسته به نوع گلخانه و کیفیت ساخت آن از انواع تجهیزات و ملزومات می توان استفاده کرد. 

برخی از شیشه های ضخیم و لوله های استیل استفاده می کنند تا گلخانه آنها دوام و کیفیت و طول عمر بالایی داشته باشد و برخی نیز صرفا با استفاده از چوب و تخته و نایلون های ضخیم اقدام به ساخت گلخانه موز می کنند که طول عمر پایین داشته و نیاز به هزینه کمتری دارند. 

در مقاله تجهیزات مورد نیاز برای ساخت گلخانه به انواع گلخانه ها و تجهیزات لازم برای ساخت آنها اشاره شده است. 

تجهیزات داخلی مورد نیاز برای گلخانه موز 

از جمله ملزومات لازم برای بهینه کردن شرایط در گلخانه موز می توان موارد زیر را برشمرد:

1- تجهیزات گرمایشی

جهت گرمایش گلخانه و تامین گرمای لازم برای رشد موز بایستی از وسایل گرمایشی مناسب استفاده کرد تا ضمن تامین حرارت لازم ، مصرف سوخت پایینی نیز داشته باشد. دمای مناسب برای رشد گیاه موز بین 27 الی 29 درجه سانتی گراد می باشد، بنابراین در آب و هوای سرد باید نیاز به بخاری گلخانه خواهد بود. 

این بخاری ها در انواع مختلف گازی ، گازوئیلی و برقی ساخته شده اند که بنا به سوخت در دسترس و ظرفیت گلخانه می توانید از مدل های مختلف آن استفاده کنید. در صفحه بخاری گلخانه می توانید محصولات گرمایشی اندیشه سبز را مشاهده کنید. 

در برخی از گلخانه ها از سیستم گرمایش از کف استفاده می شود، در واقع با عبور دادن لوله های آب گرم از زیر خاک به گرم کردن تمامی خاک داخل گلخانه کمک می کنند. این روش بسیار کارآمد است و تاثیر زیادی در کاهش هزینه های سوخت خواهد داشت، اما هزینه اولیه راه اندازی آن بسیار بالاتر از سایر روش ها است.

2- تجهیزات سرمایشی

در صورتی که دمای محیط بیش از مقدار مجاز باشد، باید با استفاده از وسایل سرمایشی مناسب دما را کاهش دهید تا به مقدار تعادلی فوق برسد، معمولا از پد سلولزی گلخانه جهت کاهش دما استفاده می شود. در واقع با نصب پد در یک طرف گلخانه و نصب فن های تهویه در طرف دیگر، هوای خنک را وارد گلخانه کرده و هوای گرم را از طرف دیگر با استفاده از فن تهویه خارج می کنیم.  

3- تجهیزات تهویه 

فن های تهویه برای ایجاد تعادل در دما و رطوبت گلخانه ساخته شده اند. هم چنین از فن های تهویه برای رساندن اکسیژن تازه و خروج هوای مصرف شده استفاده می شود. برای مشاهده فن های تهویه مخصوص گلخانه که توسط کمپانی اندیشه سبز با یکسال گارانتی و 10 سال خدمات پس از فروش ارائه می شود، می توانید به صفحه فن تهویه گلخانه مراجعه کنید. 

4- تجهیزات آبرسانی 

همانطور که در ابتدای مقاله نیز اشاره شد، موز نیاز به آب زیادی دارد بنابراین حتما باید از سیستم آبیاری قطره ای استفاده کنید تا بوته ها در هر زمانی آب کافی را دریافت کنند. راه اندازی سیستم آبیاری قطره ای با اینکه هزینه زیادی را از شما خواهد گرفت، اما در آینده کمک زیادی به صرفه جویی در آب خواهد کرد و در زمان کوتاهی می توانید به تعداد زیادی از بوته ها آب دهید. 

5- تجهیزات تامین رطوبت 

موز برای اینکه بهترین رشد را داشته باشد باید میزان رطوبت 90 درصدی را داشته باشد، به همین منظور باید در گلخانه پرورش موز از رطوبت ساز استفاده کرد. این دستگاه ها انواع مختلفی دارند که به نام های رطوبت ساز اولتراسونیک ، مه ساز پروانه ای و نازلی و… شناخته می شوند. برای مشاهده لیست رطوبت سازهای اندیشه سبز که برای گلخانه های موز مناسب هستند می توانید به صفحه رطوبت ساز مراجعه کنید. 

6- تجهیزات سیرکولاسیون

جهت یکسان سازی دما و رطوبت در قسمت های مختلف سالن باید از فن های سیرکوله استفاده کرد. این فن ها که در قسمت داخلی و سقف گلخانه نصب می شوند، دما و رطوبت یک موقعیت را به موقعیت دیگر انتقال می دهد و بدین ترتیب حرارت و رطوبت نقطه های گرم و مرطوب گلخانه به نقطه های سرد و خشک منتقل می شود و در این صورت ضمن جلوگیری از تلفات محصولات ، در مصرف انرژی نیز صرفه جویی می شود. برای مشاهده اطلاعات بیشتر در این مورد به صفحه فن سیرکوله مراجعه کنید. 

7- تجهیزات روشنایی

دقت کنید که موز نیاز به تابش نور آفتاب دارد، با اینکه تنها در گلخانه ها از تابش غیر مستقیم نور آفتاب بهره مند خواهند بود. اما باید با استفاده از لامپ های دارای نور زرد، این حس را به آنها تداعی کرد. موز برای رشد صحیح نیاز به 12 ساعت روشنایی دارد که با استفاده از یک برنامه نوری مشخص می توانید همزمان با طلوع آفتاب لامپ ها را روشن کنید و پس از پایان زمان 12 ساعته از روشنایی سالن، لامپ ها را خاموش کنید. 

8- دماسنج و رطوبت سنج

برای اندازه گیری میزان رطوبت و دمای گلخانه و اطلاع از وضعیت آنها ، نیاز به یک دماسنج و رطوبت سنج خواهید داشت. بهتر است که مدل دیجیتالی آنها را انتخاب کنید چون دما و رطوبت را به شکل دقیق تری نشان خواهند داد و در قسمت های مختلف گلخانه اقدام به نصب چند عدد از آنها بکنید تا دما و رطوبت هر نقطه از سالن را بدانید و کنترل بهتری بر آن داشته باشید. 

نحوه شروع کاشت موز 

معمولا از دو روش برای کاشت موز استفاده می شود، روش اول خرید بوته های چند هفته ای و کاشت آن در خاک گلخانه است و معمولا بوته ها قیمت بالایی دارند و در هر مکانی به راحتی نمی توان آن را یافت. 

روش دوم استفاده از خود بذر موز است که در میوه موز وجود دارد. کافیست هسته های سیاه رنگ موز را از میوه جدا کرده و در خاک بکارید، سپس ضمن رعایت شرایط محیطی مناسب ، به صورت مرتب به آن آب دهید تا بذرها جوانه دهند. دقت کنید که خاک مورد استفاده برای کاشت موز باید زهکشی شده باشد تا از تجمع آب در داخل خاک جلوگیری شود. 

جالب است بدانید که پس از گذشت 10 تا 18 ماه از زمان کاشت دانه ، شاهد گل دادن بوته موز خواهیم بود و بسته شرایط آب و هوایی و کیفیت تغذیه، حدود 2 تا 6 ماه دیگر نیز به طول می انجامد تا موز کاملا رشد کرده و آماده برداشت شود، یعنی در کل زمان کاشت تا برداشت میوه موز حدود دوسال است اما در صورت بهینه بودن شرایط و استفاده از مواد مغذی کافی، می توان آنها را در عرض یکسال نیز به میوه رساند. 

درخت موز فقط یکبار میوه میدهد بعد از باردهی و برداشت میوه، پایه مادری را قطع میکنند ولی یکی از پاجوش ها باقی مانده تا مجددا جوانه بزند و بار بدهد.

به منظور افزایش سرعت رشد درختچه موز، می توانید از کودهای حیوانی و شیمیایی مجاز استفاده کنید و حتی مواد مغذی را با آب آنها ترکیب کرده تا گیاهان ضمن بهره مندی از آب ، مواد مغذی لازم را نیز دریافت کنند.