پرورش و نگهداری شترمرغ به صورت کاربردی همراه با تجهیزات لازم
پرورش شترمرغ به صورت جامع و کاربردی
یکی از روش های کسب درآمدی بسیار پرسود و در عین حال با ریسک کم به پرورش و نگهداری از شترمرغ ها مربوط می شود، این پرنده ها به دلیل مقاومت بدنی بالای خود در مناطق جغرافیایی مختلفی قابل پرورش هستند. لازم است بدانید که شترمرغ ها ذاتا به آفریقا تعلق دارند، بنابراین توانایی تحمل حرارت بالایی را دارند و شب های بسیار سردی را می توانند تحمل کنند، بنابراین آنها در هر منطقه از ایران چه مناطق کوهستانی و چه مناطق گرم و خشک جنوب کشور به خوبی قابل پرورش هستند.
شروع کار پرورش شترمرغ دارای اصول و قواعدی است که در این نوشته به صورت جامع به آنها پرداخت خواهد شد و روش های دریافت مجوز پرورش شترمرغ نیز بیان خواهند شد که با مطالعه این نوشته از اندیشه سبز با این تکنیک ها و راه و روش ها آشنا خواهید شد.
چگونه می توان پرورش شترمرغ را شروع کرد؟
پرورش دهندگان عمدتا از سه روش متداول زیر برای شروع کار پرورش شترمرغ بهره می برند که به عبارت زیر هستند:
الف – خرید تخم نطفه دار و جوجه کشی از آنها
ب – خرید جوجه چند روزه شترمرغ
ج – خرید چند جفت شترمرغ بالغ و مولد
هر کدام از روش های فوق دارای مزایا و معایب خاص خود است که در ادامه به آنها نیز اشاره خواهد شد :
1- شروع کار پرورش شترمرغ با خرید تخم نطفه دار
در این روش پرورش دهنده با خرید تعدادی تخم نطفه دار شترمرغ و جوجه کشی از آنها با استفاده از یک دستگاه جوجه کشی استاندارد ، کار پرورش را آغاز می کند، اما باید به تخم های نطفه دار خریداری شده و دستگاه مورد نظر توجه ویژه ای داشت، چرا که پایین بودن کیفیت این دو می تواند شکست در جوجه کشی را به دنبال داشته باشد.
در خرید تخم نطفه دار شترمرغ دقت کنید که حتما باید از خود پرورش دهنده ها و به صورت مستقیم خریداری کنید و قبل از خرید حتما از وجود شترمرغ های نر و ماده در میان گله مطمئن شوید چرا که لازمه نطفه دار شدن تخم ها جفت گیری شترمرغ های نر با ماده است.
دقت کنید که تخم های نطفه دار با تخم های بدون نطفه از لحاظ حجم و وزن هیچ تفاوتی ندارد و از این طریق نمی توان به نطفه دار یا بدون نطفه بودن آنها پی برد. بنابراین تنها ملاک تشخیص نطفه دار بودن مراجعه حضوری به محل پرورش و نطفه سنجی در روز هفتم جوجه کشی است.
برای جوجه کشی هم باید حتما از دستگاه های مخصوص شترمرغ استفاده کنید چون که سایر دستگاه های معمولی قادر به جوجه کشی از تخم این پرنده نخواهند بود، برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد دستگاه های مناسب برای جوجه کشی از شترمرغ بهتر که مقاله راهنمای خرید دستگاه جوجه کشی را مطالعه فرمایید.
2- خرید جوجه چند روزه شترمرغ
دومین روش برای شروع این کسب و کار پرسود استفاده از جوجه های چند روزه شترمرغ می باشد، با اینکه جوجه ها قیمت بالاتری نسبت به تخم نطفه دار دارند، اما نیازی به زمان 40 روزه برای بیرون آمدن جوجه ها از تخم نخواهید داشت. اما این نکته را نیز به یاد داشته باشید که در صورت عدم تمایل به آموزش جوجه کشی از شترمرغ برای همیشه به فرد دیگری جهت تهیه جوجه ها وابسته خواهید بود.
بهتر است که جوجه های دو هفته ای را خریداری کنید چرا که در دو هفته اول تولد میزان تلفات بالایی دارند و پس از آن کاملا در برابر بیماری ها و شرایط آب و هوایی مقاوم خواهند بود و شاهد تلفات کمتر آنها خواهید بود. حتما از خود پرورش دهنده های شترمرغ خرید کنید تا از سالم بودن جوجه ها و تزریق شدن واکسن های لازم اطمینان حاصل کنید.
هم چنین پرورش دهنده ها با نحوه نگهداری و تغذیه جوجه ها آگاه هستند و در هر زمانی راهنمای خوبی برای شما خواهند بود. منظور این است که از فروشنده ها و واسطه ها تا جای امکان خرید نکنید تا ریسک تلف شدن جوجه ها را تا حد امکان پایین بیاورید.
3- خرید شترمرغ بالغ
کسانی این روش را انتخاب می کنند که قصد تهیه تخم نطفه دار شترمرغ و جوجه کشی از آنها را دارند، به یاد داشته باشید که شترمرغ های بالغ و مولد که قادر به جفت گیری و تخم گذاری باشند قیمت بسیار بالاتری خواهد داشت و هر پرورش دهنده ای حاضر به فروش مولد های خود که سرمایه اصلی آنها هستند، نخواهند بود.
با توجه به اینکه احتمال خرید شترمرغ های مسن در چنین مواردی وجود دارد، بنابراین پیشنهاد می شود حتما از یک کارشناس تعیین سن جهت تخمین سن شترمرغ ها کمک بگیرید، معمولا شترمرغ ها در سن 2 سالگی به بالا شروع به تخمگذاری می کنند بنابراین خرید شترمرغ های زیر دو ساله توصیه می شود تا بتوانند تا چندین سال تخم گذاری موفق و موثری داشته باشند.
شترمرغ های نر دارای پرهای سفید و سیاه و شترمرغ های ماده دارای پرهای قهوه ای و سفید هستند. هم چنین جنس نر جسور تر و شجاع تر از جنس ماده است که از طریق این مشخصات می توانید به نر و ماده بودن آنها پی ببرید.
از تخم های نطفه دار تولید شترمرغ ها هم برای جوجه کشی و هم فروش به عنوان تخم نطفه دار می توانید استفاده کنید، مسلما در هر مورد می توانید به صورت موفق عمل کنید و مشتری های خاص خود را دارند کافیست در زمینه بازاریابی و فروش هوش هیجانی بالایی را به خرج دهید.
داشتن زمین وسیع شرایط پرورش شترمرغ در تعداد بالا
اگر بخواهید دو الی سه شترمرغ را پرورش دهید شاید یک فضای 50 الی 70 متری کفایت کند، اما اگر قصد شما از پرورش 50 الی 60 شترمرغ را دارید طبیعتا داشتن یک زمین وسیع چند صد متری ضروری خواهد بود. توجه داشته باشید که شترمرغ ها پرنده های فعالی هستند و آنها را مدام در حال دویدن خواهید دید بنابراین محل پرورش و نگهداری آنها باید به صورت سر باز و مرتع مانند و البته به صورت حصار کشی شده باشد تا به راحتی زندگی کنند.
اگر دارای یک زمین دویست متر به بالا هستید می توانید پرورش شترمرغ به صورت حرفه ای و با امکان کسب درآمد را آغاز کنید، اما در غیر این صورت باید چنین مکانی را اجاره کنید و یا آنها را در حد خانگی و چند عدد می توانید پرورش دهید که صرفه اقتصادی نیز نخواهد داشت.
هم چنین اگر دارای زمینی وسیع با چند هزار متر مساحت هستید به راحتی می توانید آنها را پرورش دهید چرا که علاقه زیادی به زندگی در فضای باز و چریدن در مراتع و چراگاه ها دارند.
روش های پرورش شترمرغ در مراتع
در حالت کلی روشهای پرورش شترمرغ شامل سه مورد می شود که از جمله آنها می توان به روش بسته ، نیمه باز و باز اشاره کرد :
در روش باز شترمرغ ها کاملا آزادانه می چرند و حرکت می کنند، ولی در روش نیمه باز باید مراتع را حصار کشی کنید تا از گم شدن شترمرغ ها جلوگیری کنید و باید فضای سرپوشیده ای نیز برای مواقع بارانی و سرد سال در نظر بگیرید تا در چنین مواقعی به آن مراجعه و استراحت کنند.
در روش بسته نیز پرورش دهنده ها اقدام به دیوار کشی و تعیین گله ها می کنند و هر شترمرغ نر را با چند شترمرغ ماده در یک مکان بسته نگهداری می کنند (در ادامه نسبت نر به ماده توضیح داده خواهد شد)، در این حالت امکان تغذیه شترمرغ ها از مراتع وجود ندارد و تمامی هزینه خوراک بر عهده پرورش دهنده خواهد بود، این روش پرورش برای کسانی که فضای کمی در اختیار دارند مناسب خواهد بود.
از بین سه روش فوق ، پرورش شترمرغ در حالت نیمه باز بالاترین نتیجه را خواهد داد، زیرا شترمرغ های نر در انتخاب جفت کاملا اختیاری عمل خواهند کرد و سازگاری زیادی مابین گله ها به وجود خواهد آمد چرا که هر کدام از قلمرو خود دفاع خواهند کرد. دوما به دلیل تغذیه شترمرغ ها از مراتع هزینه های تغذیه پرورش دهنده بسیار پایین خواهد آمد و این خود کمک زیادی به افزایش سود پرورش دهنده خواهد کرد.
ویژگی های زمین انتخاب شده برای پرورش شترمرغ
مکانی که برای این پرنده های پرخاصیت انتخاب می کنید باید دارای امکانات و ویژگی هایی باشد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد، توجه به این ویژگی ها امکان دریافت راحت تر مجوز در آینده را نیز میسر خواهد کرد :
الف – محل پرورش شترمرغ ها باید به دور از شهر و روستا و مناطق مسکونی باشد تا بو و بیماری های احتمالی ناشی از پرورش آنها خطری برای انسان ها به وجود نیاورد.
ب – به منظور کاهش اضطراب در شترمرغ ها حتما مکان نگهداری آنها باید به دور از فرودگاه ها ، کارخانجات و مکان های شلوغ و پر سر و صدا مانند ریل قطار ، جاده ها و… باشد، چرا که وجود استرس در آنها موجب کاهش میزان تخم گذاری و بعضا بدون نطفه شدن تخم ها خواهد شد.
ج – شهرک های صنعتی ، مرغداری ها و محل های پرورش دام و طیور، کشتارگاه ها و … امکان بیماری زایی برای شترمرغ ها را خواهند داشت بنابراین تا جای امکان، محل پرورش شترمرغ ها را از این مکان ها دور کنید.
د – در محل پرورش شتر مرغ ها باید به برق ، آب و سوخت دسترسی وجود داشته باشد تا بتوان به بهترین شکل آنها را پرورش داد. آنها باید آب آشامیدنی سالم داشته باشند و در ساعات شب روشنایی را نیز تجربه کنند به ویژه اگر در دوران تخم گذاری باشند به منظور افزایش میزان تخم گذاری آنها باید ساعات روشنایی را طبق یک برنامه خاصی افزایش داد. هم چنین وجود سوخت به گرم کردن سالن در فصل های سرد سال کمک خواهد کرد.
هـ – در سالن پرورش باید از تجهیزات تهویه مناسبی استفاده کنید تا هوای آلوده مصرف شده توسط شترمرغ را به بیرون منتقل کنید. هم چنین از فن تهویه برای خنک کردن سالن در فصول گرم سال نیز می توان استفاده کرد. استفاده از وسایل گرمایشی مناسب نیز به گرم شدن سالن کمک خواهد کرد.
مراقبت و نگهداری از جوجه ها
زمانی که تصمیم به جوجه کشی از تخم شترمرغ گرفته باشید و یا جوجه های چند روزه شترمرغ را خریداری کرده باشید لازم آنها را در محیط خاصی پرورش دهید تا از تلف شدن جوجه ها جلوگیری کنید.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه جوجه کشی از شترمرغ می توانید نوشته پارامترهای لازم برای جوجه کشی از شترمرغ را مطالعه کنید، هم چنین در نوشته ای جداگانه در مورد راهکارها و تکنیک های جوجه کشی از شترمرغ به صورت مفصل بحث خواهد شد.
در نگهداری از جوجه شترمرغ ها باید به نکات زیر توجه کنید :
الف – کف بستر را با خاک اره و یا پوشال های نرم و یا کاه بپوشانید تا از زخمی شدن کف پای جوجه ها جلوگیری کنید، هم چنین این پوشال ها به عدم خیس شدن بستر و لیز شدن آن نیز کمک خواهد کرد.
ب – از دانخوری ها و آبخوری های مناسب برای جوجه های شترمرغ استفاده کنید تا بدون زحمت بتوانند به آب و غذای مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. راحتی جوجه ها در آب و غذا خوردن به افزایش اشتهای آنان نیز کمک خواهد کرد، دقت کنید که حتما از ظروف استیل استفاده کنید تا دوام بالاتری داشته باشد چرا که جوجه شترمرغ ها با قدرت به بشقاب ها ضربه خواهند زد.
ج – در تغذیه جوجه ها می توانید از یونجه و سبزیجات خرد شده استفاده کنید، هم چنین می توانید آنها را با ماست نیز ترکیب کنید تا جوجه ها با رغبت بیشتری میل به غذا داشته باشند.
د – حتما آنها را با انواع دانه ها ، سبزیجات و منابع پروتئینی و ویتامینی تغذیه کنید و آب آشامیدنی سالم در اختیار آنها قرار دهید تا بهترین رشد را داشته باشند.
هـ – تحت نظر دامپزشک واکسن های لازم را در زمان های مقرر به آنها تزریق کنید تا در برابر بیماری های احتمالی کاملا مصون و در امان باشند.
و – جوجه های چند روزه باید در دمای 28 الی 30 درجه سانتی گراد پرورش یابند، برای این منظور می توانید از لامپ مادر مصنوعی استفاده کنید، این لامپ ضمن افزایش دمای سالن جوجه ها به کاهش استرس و افزایش اشتهای آنها نیز کمک خواهد کرد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این مورد بهتر است نوشته پرورش جوجه شترمرغ را مطالعه کنید.
اهداف پرورش شترمرغ
هدف اکثر پرورش دهندگان از نگهداری شترمرغ ها تولید و فروش گوشت آنهاست و کمتر کسی است که هدفش فروش تخم خوراکی و یا تخم نطفه دار شترمرغ باشد، چرا که شترمرغ ها در هر فصل تخم گذاری حدودا 15 الی 30 تخم تولید می کند، بنابراین پرورش دهنده ها از تخم های گذرانده شده جهت جوجه آوری استفاده می کنند چرا که صرفه اقتصادی تولید و فروش گوشت شترمرغ بالاتر از فروش تخم های آنها خواهد بود.
نسبت نر به ماده در پرورش شترمرغ
پرورش دهنده ها بسته به تعداد نر و ماده هایی که در گله در اختیار دارند نسبت های مختلفی را در پیش می گیرند که از جمله آنها می توان به نسبت یک به یک ، یک به دو، یک به سه و نسبت یک به چهار اشاره کرد.
در روش یک به یک، هر شترمرغ ماده با یک شترمرغ نر در یک فضای بسته قرار می گیرد و همین طور در نسبت های بعدی می توان ماده ها را افزایش داد، اما نرها فقط یک عدد خواهند بود.
طبق بررسی های انجام شده زمانی که گله ها به نسبت های یک به یک جفت می شوند، راندمان تخم گذاری بالاتر می رود و درصد نطفه داری تخم ها و جوجه شدن آنها نیز افزایش می باید. اما میزان راندمان نسبت یک به دو نیز راضی کننده بوده است و شما طبق نر و ماده هایی که در اختیار دارید می توانید نسبت های فوق را در میان گله های شترمرغ ها اعمال کنید.
البته آنها را برای مدت زمانی به صورت آزادانه در فضا رها کنید تا نر ها خودشان جفت های خود را انتخاب کنند چرا که برخی از نرها با ماده ها درگیری پیدا می کنند که این کار در کاهش راندمان و طولانی تر شدن زمان جفت گیری تاثیر گذار خواهد بود.
زمان جفت گیری شترمرغ و نحوه انجام آن
هر پرنده و موجود زنده ای در طبیعت با فرا رسیدن فصل بهار شروع به لانه سازی و جفت گیری خواهند کرد که در نتیجه آنها تخم گذاری ماده و تولید جوجه می باشد. در صورتی که شترمرغ ها را به صورت آزادانه در مراتع رها کنید، در صورت متعادل بودن دمای هوا و فراوان بودن علف و مواد غذایی، نر و ماده ها شروع به لانه سازی خواهند کرد.
البته در این زمان شاد رقص و حرکات موزون از سوی شترمرغ نر خواهید بود که نشان از جذب ماده برای جفت گیری خواهد بود و در چنین حالتی شترمرغ نر به انتخاب جفت خود اقدام میکند.
شترمرغ نر پس از انتخاب جفت مناسب خود با کمک هم شروع به لانه سازی در خاک خواهند کرد، یعنی زمینی را گود کرده و ماده در آن می خوابد تا تخم گذاری کند، البته انجام جفت گیری های متعدد قبل از تخم گذاری ضروری خواهد بود که گاها چند روز به طول خواهد انجامید.
به منظور کمک به لانه سازی بهتر آنها بهتر است زمین محل پرورش دارای خاک نرم بدون سنگ باشد و حالتی شن مانند داشته باشد تا به راحتی قادر به ساخت لانه باشند. در صورتی که شترمرغ ها را در بسترهای حصار کشی شده پرورش دهید، باید مقداری خاک را به منظور لانه سازی در بستر آنها قرار دهید تا تخم گذاری با موفقیت انجام شود.
معمولا تخم گذاری در فصل های گرم سال یعنی بهار و تابستان انجام خواهد شد اما با برداشتن تخم ها از لانه می توان دوره تخم گذاری و میزان تولید تخم را افزایش داد که در این صورت برای جوجه کشی از تخم ها باید از دستگاه جوجه کشی مخصوص شترمرغ استفاده کنید.
روش های تولید جوجه در پرورش شترمرغ
معمولا تولید جوجه ها از تخم شترمرغ به دو روش انجام می شود، روش اول از خود شترمرغ ماده جهت جوجه کشی استفاده می شود یعنی پرنده ماده بر روی تخم ها خوابیده و آنها را به جوجه تبدیل می کند، البته شترمرغ نر نیز شب ها و مواقعی که ماده نباشد بر روی تخم ها خواهد خوابید.
دوره جوجه کشی شترمرغ 40 روز است و در این مدت باید به صورت دائم شرایط را فراهم آورد که ماده از روی تخم ها بلند نشود و باید آب و غذای کافی را در اختیار او قرار داد. اما در صورتی که از دستگاه جوجه کشی استفاده شود نیازی به مراقبت از ماده نیست و دائما می توان تخم های جدیدی را از او گرفته و وارد دستگاه نمود.
در روش جوجه کشی مصنوعی ضمن افزایش میزان تخم گذاری شترمرغ ، از تعداد زیادی تخم نیز می توان جوجه کشی کرد و محدودیتی در میزان تخم ها نخواهد بود مگر اینکه ظرفیت دستگاه اجازه ندهد. پرورش دهندگان حرفه ای از روش جوجه کشی مصنوعی استفاده می کنند و درآمد بالایی را از این راه به دست می آورند.
محصولات حاصل از نگهداری شترمرغ ها
در پرورش شترمرغ علاوه بر اینکه از گوشت تولیدی آنها می توان درآمد کسب نمود. با جوجه کشی و فروش جوجه های چند روزه ، تخم نطفه دار نیز می توان به درآمد رسید. البته در صورتی که خودتان قصد ذبح شترمرغ را داشته باشید می توانید پوست، پر و روغن شترمرغ را نیز به صورت جداگانه به بازار ارائه کنید که هر کدام یک منبع درآمدی خوبی به شمار خواهند رفت.
بازار فروش
گوشت شترمرغ به دلیل چربی کم و خواص زیادی که دارد مورد استقبال افراد زیادی قرار گرفته و روز به روز بر میزان طرفداران گوشت این پرنده افزوده می شود. گوشت شترمرغ مانند گوشت گاو و گوسفند به رنگ قرمز است با این تفاوت که چربی خیلی کمی داشته و بسیار خوشمزه تر و دلپذیر تر است.
کسانی که به دلیل مشکلات قلبی و عروقی قادر به مصرف گوشت چهارپایان نمی باشند، می توانند از گوشت این پرنده به عنوان یک منبع غذایی سرشار از پروتئین و دارای کمترین میزان چربی تغذیه کنند.
معمولا از تخم شترمرغ برای جوجه کشی استفاده می شود و کمتر کسی تمایل به خوردن آن دارند چرا که قیمت بسیار بالایی داشته و هر کسی قدرت خرید تخم خوراکی شترمرغ را ندارد. اعیان و ثروتمندان علاقه زیادی به خوردن تخم شترمرغ دارند.
چشم انداز و آینده پرورش شترمرغ
با توجه به نوپا بودن صنعت پرورش شترمرغ در ایران ، کشش زیادی برای بازار پرورش این پرنده پر خاصیت در نظر گرفته می شود، هم چنین مردم هر روز بیشتر از دیروز با خواص فوق العاده گوشت این پرنده آشنایی پیدا می کنند و تمایل بیشتری به مصرف آنها خواهند داشت.
بنابراین در صورت در اختیار داشتن یک زمین وسیع به راحتی می توان آنها را پرورش داد و از فروش محصولات شترمرغ به درآمد بالایی رسید در نظر داشته باشید که این پرنده نسبت به سایر موجودات و پرنده ها مقاومت بدنی بالایی دارند و به سادگی تلف نمی شوند و همین موضوع در کاهش میزان ریسک پرورش تاثیر گذار خواهد بود. برای آشنایی بهتر بیماری های شترمرغ را مطالعه فرمایید.