کاشت زعفران در گلخانه
همه ما با اهمیت زعفران و ارزش بالای آن آشنا هستیم. این گیاه ارزشمند، خوش عطر و خوش رنگ، جایگاه مهمی در بسیاری از غذاها و دسرهای ایرانی دارد. زعفران به عنوان یکی از گران قیمت ترین محصولات گیاهی شناخته می شود و لقب آن نیز، طلای سرخ است. امروزه کاشت زعفران گلخانه ای به شکل قابل توجهی نسبت به قبل افزایش پیدا کرده است. زعفران یکی از کالاهای مهم صادراتی است که سودآوری بالایی دارد. امروزه کشت گلخانه ای این گیاه در مناطق مختلف رواج یافته است. در این مقاله از سایت اندیشه سبز در مورد نحوه کاشت زعفران و تجهیزات گلخانه ای مورد نیاز آن بحث نموده ایم.
ویدیو کاشت زعفران در گلخانه
مقدمه ای بر گیاه زعفران
نام علمی گیاه زعفران، Sativus Crocus است. این گیاه به خانواده زنبقیان تعلق داشته و یک گیاه چند ساله محسوب می شود. زعفران اغلب در مناطق غربی آسیا و جنوب اروپا رشد می کند و یکی از اصلی ترین منطقه های کشت و پرورش زعفران، ایران است. این گیاه پیاز کوچکی داشته و ارتفاع بخش هوایی آن بین 10 تا 30 سانتی متر است. بدنه گیاه زعفران شامل بخش گلبرگ، پیاز، ساقه، برگ، پرچم و کلاله می شود.
گلبرگ های گل زعفران 6 عدد است که به رنگ بنفش هستند. مهم ترین بخش گل زعفران که کاربرد تجاری دارد و ما آن را به عنوان زعفران می شناسیم، بخش کلاله گل است. گلاله زعفران به رنگ قرمز و نارنجی دیده می شود و مصارف تغذیه ای بسیار زیادی دارد. علاوه بر مصارف تغذیه ای، زعفران خواص دارویی متعددی هم دارد؛ از جمله افزایش اشتها، تقویت معده، آرام بخش و تسهیل کننده بهبود آسم و درد معده.
روش های کاشت زعفران گلخانه ای
برای پرورش و کاشت زعفران گلخانه ای می توان از دو روش استفاده کرد که هر یک مزیت ها و معایبی دارند.
اولین روش برای پرورش و کاشت زعفران گلخانه ای، روش هیدروپونیک است. همان طور که از کلمه هیدرو در این عبارت بر می آید، این روش متکی بر آب است. در روش کاشت زعفران هیدروپونیک ریشه گل زعفران در محیطی مرطوب مانند هوای بسیار مرطوب نگهداری می شود. رطوبت بالا می تواند تامین کننده مواد معدنی و اکسیژن برای ریشه گیاه باشد.
روش هیدروپونیک پرورش و کاشت زعفران گلخانه ای، از نظر تجاری سود بیشتری داشته و بازده آن نسبت به روش دیگر، یعنی روش ایروپونیک بسیار بیشتر است. امروزه بسیاری از مراکز پرورش و کشت زعفران در ایران از همین روش برای کاشت زعفران گلخانه ای بهره می برند.
روش دیگر پرورش زعفران، روش ایروپونیک است. این روش متکی بر هواست، برعکس روش هیدروپونیک؛ در روش پرورش ایروپونیک، ریشه ها در هوا معلق بوده و با اسپری کردن آب و مواد معدنی، تغذیه گیاه انجام می شود. به همین دلیل در این روش نیازی به خاک برای کاشت گیاه نیست.
در روش ایروپونیک نیاز به مصرف آب کمتری بوده و سم پاشی و حفظ سلامتی می تواند بسیار راحت تر انجام بشود. علاوه بر این عیار محصول نهایی نیز بسیار بالا خواهد بود و می توان در حین پرورش و کشت گیاه، نور و رطوبت آن را به خوبی کنترل کرد. در عین حال، در مقایسه با روش هیدروپونیک نسبت به مساحت زمین برداشت کمتری خواهیم داشت و باید وقت و مراقبت بسیار زیادی را صرف گیاهان کنیم.
مراحل کاشت زعفران گلخانه ای
اولین گام در پرورش و کاشت زعفران گلخانه ای این است که پیازهای زعفران را تهیه کنیم. یک پیاز خوب زعفران حداقل 15 گرم وزن دارد؛ کمتر از این وزن، منجر به تولیذ محصول با کیفیت نشده و نمی تواند به خوبی رشد کند. زمان تهیه این پیازها حدود خرداد ماه است. پس از آن پیازها باید دوره خواب تابستانی خود را تکمیل کنند؛ به این منظور باید در محیطی خشک و خنک با دمای حدود 13 درجه قرار بگیرند.
پس از گذراندن این مرحله، پیازها آماده کاشت شده اند. پیش از آن که این پیازها را به گلخانه منتقل کنیم، باید شرایط مناسب را در آن جا فراهم کرده باشیم. اولین فاکتور مهم بهداشت سالن گلخانه است؛ زیرا زعفران می تواند به راحتی تحت تاثیر عوامل میکروبی و قارچی آسیب دیده و از بین برود. هم چنین سالن گلخانه باید از سیستم تهویه خوبی برخوردار بوده و بتوان دما و رطوبت آن را کنترل کرد. درباره تجهیزات گلخانه ای مورد نیاز برای کاشت زعفران گلخانه ای در ادامه توضیح خواهیم داد.
در مکان گلخانه باید قفسه هایی قرار داد تا بتوان پیازهای زعفران را بر روی آن چید. قفسه مناسب، 4 یا 5 طبقه داشته و 40 تا 50 سانتی متر ارتفاع داشته باشند. هم قفسه های چوبی و هم قفسه های فلزی برای این کار می توانند مورد استفاده قرار بگیرند. بین قفسه ها هم باید فاصله مناسبی برای تردد در نظر گرفت.
با آماده بودن قفسه ها و سالن گلخانه، می توان پیازها را به آن جا انتقال داد. لازم به ذکر است پیش از این کار باید حتما محیط بهداشتی بوده و کاملا ضد عفونی شده باشد. پیازهای زعفران را باید از هم جدا کرده و تکه های خاک و گل متصل به آن ها را جدا کرد. زمان انجام این مراحل، اواخر شهریور است.
علاوه بر سالن و محیط داخلی گلخانه، خود پیازها هم باید ضد عفونی بشوند. این کار با محلول های مخصوص کشتن حشراتی مانند کنه و محلول های دفع قارچ انجام می شود. پس از ضد عفونی کردن پیازها باید آن ها را کاملا خشک کرد و سپس بر روی طبقه های مخصوصشان چید.
دما و رطوبت گلخانه زعفران
نکته مهم در این مرحله از فرایند کاشت زعفران گلخانه ای این است که هم دما باید 13 درجه باشد و هم رطوبت در حدود 80 درصد نگه داشته شود؛ دلیل این کار آن است که گیاه را از خواب تابستانی بیدار کنیم تا رشد و فعالیت خود را دوباره از سر بگیرد. این شرایط باید برای 7 روز برقرار باشد. برای مطالعه بیشتر در خصوص رطوبت ساز گلخانه زعفران مقاله مه پاش مناسب برای گلخانه زعفران را بخوانید.
پیازها با اتمام خواب تابستانی کم کم رشد خود را دوباره شروع می کنند. مانند بسیاری گیاهان دیگر که در گلخانه باید هرس بشوند، تیج های اضافی پیاز گل زعفران هم باید حذف بشود. دلیل این کار آن است که تمام منابع گیاه در راستای گل دهی و رسیدن به هدف اصلی صرف بشوند.
با رشد پیازهای زعفران، می توان دمای هوا را تا حداکثر 17 درجه سانتی گراد افزایش داد. قرار گرفتن در این شرایط موجب بهبود سرعت رشد و ورود گیاه به مرحله گل دهی می شود. پیازهای زعفران هر یک می توانند تا سقف 14 گل تولید کنند که کلاله آن ها برای تولید زعفران تجاری مورد استفاده قرار می گیرد. عملیات چیدن گل های زعفران از زمانی شروع می شود که گل دهی پیاز زعفران را مشاهده می کنیم.
گل دهی گیاه زعفران حدود یک ماه بعد از بیدار شدن آن از خواب تابستانی آغاز می شود. در حدود ماه آبان می توان انتظار گل دادن پیازهای زعفران و برداشت محصول را داشت. این کار به حدود یک هفته تا 10 روز زمان نیاز دارد.
اکنون که برداشت انجام شده است، مرحله پایانی مربوط به منتقل کردن پیازهای زعفران به خاک است. این مرحله باید با دقت انجام شود تا برگ های گیاه آسیب نبینند. زمینی که قرار است پیازهای زعفران به آن انتقال داده بشوند باید از قبل آماده شده باشد. هم چنین این زمین باید ذخیره خوبی از مواد معدنی را در خود جای داده باشد.
وسایل و تجهیزات مورد نیاز برای کاشت زعفران گلخانه ای
برای آن که بتوان در زمینه کشت و پرورش زعفران موفق عمل کرد باید از تجهیزات خاصی بهره گرفت. این تجهیزات عبارت هستند از:
- تایمر: تایمرها به کمک کشاورز می آیند تا بتواند مطابق با شرایط زمانی و در طول روز و شب، کنترل لازم بر شرایط گلخانه را داشته باشند.
- رطوبت سنج: یکی دیگر از تجهیزات ضروری و پر اهمیت در کاشت زعفران گلخانه ای، رطوبت سنج است. رطوبت کمتر از حد تاثیری بسیار منفی بر رشد گیاه دارد و رطوبت بیش از حد نیاز نیز می تواند به گل آسیب بزند. به همین دلیل باید همواره میزان رطوبت هوا را با استفاده از این ابزار سنجید.
- پیش از دوران گل دهی گیاه، رطوبت مناسب، میزانی بالا بوده و تا سقف 80 درصد است. اما در حین دوران گل دهی رطوبت مناسب بین 80 تا 85 درصد است. این میزان رطوبت باید برای دو هفته حفظ بشود.
- فوگر یا مه ساز: از دیگر تجهیزات کاربردی برای کاشت زعفران گلخانه ای می توان به دستگاه مه ساز اشاره کرد. این دستگاه ها بسیار متنوع بوده و قدرت های گوناگونی دارند. دستگاه فوگر وظیفه دارد که از طریق ایجاد مه و محیطی مرطوب، مواد معدنی ضروری برای گیاه زعفران را در هوا منتشر کند. در اصل می توان گفت تغذیه گیاه زعفران بر عهده همین بخش است.
- دما سنج: ابزار مهم دیگر، دماسنج است که با آن می توان دمای محیط گلخانه را اندازه گیری کرد. دمای مناسب برای گیاهان در مرحله خواب حدود 13 درجه و در دوران گل دهی 17 درجه سانتی گراد است.
- کولر و بخاری: به طور کلی با توجه به ضرورت ثابت نگه داشتن دما در اندازه های خاص، به وسایل سرمایشی و گرمایشی از جمله هیتر گلخانه برای این کار نیاز خواهیم داشت.
لازم به ذکر است تجهیزاتی مانند تایمر، دماسنج و رطوبت سنج به سنسورها و ترموستات های سالن وصل می شوند. از این طریق می توان کولر و فوگر را به صورت اتوماتیک کنترل کرد.