بررسی فواید و خطرات شیر و محصولات لبنی مانند کره و پنیر
لبنیات به دسته ای از فرآورده های لبنی گفته می شود که همگی از شیر به دست می آیند و خواص زیادی برای سلامتی انسان در همه سنین دارند اما به شرطی که به میزان چربی و قند موجود در آن توجه کرد. شاید در هر جایی از خواص و فواید شیر و فرآورده های لبنی آن سخن به میان آمده باشد و کمتر کسی در مورد مضرات آن حرفی زده باشد، اما در این نوشته از اندیشه سبز ضمن معرفی خواص لبنیات به مضرات آن نیز خواهیم پرداخت.
یافته های علمی نشان می دهد که سالم ترین محصولات لنبی را از حیواناتی می توان به دست آورد که به صورت طبیعی از علف و چمنزارها تغذیه کرده باشند. اما با این حال نمی توان گفت که لبنیات به دست آمده از گاو و گوسفند های پرورشی مضر یا خطرناک است، بلکه لبنیات در هر صورتی برای بدن فوایدی دارد و جزو جدایی ناپذیر از رژیم غذایی روزانه می باشد، اما این مواد غذایی مفید دارای عوارضی نیز می باشد که آگاهی از آنها خالی از لطف نیست.
چرا لبنیات مصرف می کنیم؟
شاید برای شما جای سوال باشد چرا با وجود افزایش سن و حتی پا گذاشتن به سنین میانسالی باز هم تمایل به مصرف شیر و سایر محصولات لبنی داریم، در حالی که در سایر پستانداران فقط نوزاد ها از شیر تغذیه می کنند تا به اندازه کافی رشد پیدا کرده و به محض رسیدن به سن علف خوری خوردن شیر را کنار میگذارند، اما انسان ها تنها موجوداتی هستند که در طول عمر خود از شیر و فراورده های آن تغذیه می کنند و علاوه بر آن می توانند از شیر حیوانات مختلفی مانند گاو، گوسفند، بز، گاومیش و … به خوبی تغذیه شوند.
علت آن به ارزش غذایی و وجود مواد مغذی مختلف در شیر برمی گردد که در ادامه به ارزش غذایی شیر می پردازیم. هم چنین جهت تولید فراورده های لبنی می توان از تجهیزات لبنیاتی استفاده کرد که هم می توان از آنها در خانه و هم در کارگاه استفاده کرد.
ارزش غذایی شیر
شیر و محصولات لبنی آن جزو مواد غذایی غنی محسوب می شوند که شامل انواع ویتامین ها، پروتئین و مواد معدنی لازم برای بدن است و به رشد و بازسازی بافت های بدن کمک شایانی خواهد کرد.
از ویتامین های موجود در شیر می توان به ویتامین های گروه B ، ویتامین D، ویتامین K2، ویتامین A و… اشاره کرد که هر کدام دارای خواص و فواید به خصوصی است که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد.
از مواد معدنی موجود در شیر می توان به کلسیم، فسفر، پتاسیم، منیزیم، سلنیوم، روی اشاره کرد و در هر 100 میلی لیتر از شیر می توان 4 گرم پروتئین، 5 گرم کربوهیدرات و 42 کالری انرژی دریافت کرد. شیر یا محصول لبنی با توجه به میزان چربی که دارد،مقادیر مختلفی از چربی اشباع شده و نشده را به بدن ما منتقل خواهد کرد.
فواید مصرف شیر و محصولات لبنی
با توجه به ارزش غذایی فوق العاده لبنیات مصرف آن نه تنها در دوران کودکی بلکه در هر سنی برای بدن مفید خواهد بود و انواع مواد معدنی، ویتامین و پروتئین مورد نیاز بدن را تامین خواهد کرد. از مهم ترین فواید مصرف لبنیات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف – دریافت کلسیم
جالب است بدانید که استخوان سازی انسان تا سن 30 سالگی نیز ادامه دارد و پس از گذر این سن میزان استخوان سازی کاهش یافته و در سرعت تجزیه استخوان ها افزوده می شود که این خود علت مهمی جهت بروز بیماری پوکی استخوان در دوران میانسالی و پیری است. بنابراین مصرف منظم لبنیات و سایر مواد غذایی حاوی کلسیم می تواند شما را از این بیماری در آینده برهاند.
اگر از عارضه عدم تحمل لاکتوز رنج می برید،حتما از لبنیات بدون لاکتوز استفاده کنید و اصلا نمی توانید شیر و فراورده های لبنی را مصرف کنید حتما از سایر جایگزین های دارای کلسیم مانند چغندر، کلم، اسفناج، کاهو، کلم بروکلی و … استفاده کنید.
ب – تنظیم پروبیوتیک بدن
پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که در ماست و پنیر به خوبی یافت می شوند. در واقع این باکتری های مفید نقش به سزایی که کارکرد صحیح و بدون مشکل سیستم گوارشی بدن دارد و از بروز اسهال مداوم و سندروم روده جلوگیری خواهد کرد.
مطالعات انجام شده در این مورد نشان می دهد که پروبیوتیک ها زمان گوارش مواد غذایی در ورده را به 12 ساعت افزایش داده و سبب جذب بهتر آنها خواهد شد هم چنین مانع از اسهال های مکرر و یا یبوست های شدید خواهد شد. اگر شما مصرف مواد لبنی را کنار گذاشته اید از طریق مصرف کلم ، ترشی، قارچ و یا مکمل های پروبیوتیک این باکتری ها را به روده های خود برسانید.
ج – تامین پروتئین مورد نیاز بدن
شیر و سایر فراورده های لبنی حاوی مقادیر قابل توجهی پروتئین هستند که نقش بسزایی در رشد عضلات و ماهیچه های بدن دارد و به رشد بهتر بافت های بدن و ترمیم سریعتر زخم ها کمک خواهد کرد. پروتئین جزو مواد غذایی دیر هضم است و با مصرف آنها به مدت طولانی تری احساس سیری خواهید کرد، بنابراین اگر به مصرف لبنیات عادت ندارید بایستی از مواد غذایی جایگزین که حاوی پروتئین هستند استفاده کنید، از جمله آنها می توان به گوشت ، ماهی، میگو ،تخم مرغ ، سویا، آجیل، بادام زمینی و کره آن ، حبوبات و… استفاده کنید.
د – تامین ویتامین های مورد نیاز بدن
ویتامین های اشاره شده در فوق تاثیر فوق العاده ای در تنظیم متابولیسم بدن و بهبود سوخت و ساز بدن دارند، این ویتامین ها در پیشگیری از انواع سرطان ها و مبارزه را با رادیکال های آزاد سلولی نقش دارند و به افزایش سلامت قلب و سیستم عروقی کمک خواهد کرد.
دقت کنید که در لبنیات های کم چرب، ویتامین های محلول در چربی به ندرت یافت می شود بنابراین در صورت مصرف این گونه مواد لبنی از ویتامین های مهمی همچون A، D، E , K محروم خواهید ماند. در این صورت باید از مواد غذایی جایگزین استفاده کنید که از جمله آنها می توان به گوشت، تخم مرغ ، جگر ، میوه و سبزیجات و انواع آجیل و حبوبات اشاره کرد.
کمبود ویتامین های فوق بیماری هایی مانند راشیتیسم، نرمی استخوان ، کاهش ایمنی بدن ، پر فشاری خون ، اختلال در بینایی ، مشکلات تولید مثل ، بیماری های عفونی و اختلال در رشد لول ها را به دنبال خواهد داشت.
هـ – کاهش ریسک ابتلا به چاقی و دیابت
با اینکه شیر و محصولات لبنی پر چرب ، حاوی مقادیر قابل توجهی چربی هستند اما لازم است بدانید که این چربی ها از نوع کلسترول خوب هستند و به از بین بردن کلسترول های بد خون کمک می کند و بدین ترتیب مانع از چاقی موضعی و یا دیابت خواهد شد. این نوع چربی ها در کره های گیاهی و یا اصطلاحا مارگارین وجود ندارد و در مقاله تفاوت بین کره حیوانی و کره گیاهی کاملا به این مورد پرداخته شده و برتری آنها را بیان کرده ایم.
در گذشته مردم از کره های حیوانی پر چرب تغذیه می کردند و با انرژی دریافتی از آنها به خوبی کار می کردند اما با این وجود به بیماری های قلبی و دیابت نیز مبتلا نمی شدند و طول عمر بالایی نیز داشتند، تحقیقات دانشمندان نیز صحت این قضیه را تایید می کند که مصرف به اندازه و عاقلانه لبنیات پر چرب می تواند شما را از چاقی و دیابت برهاند.
این تحقیقات نشان داد که افراد مصرف کننده لبنیات پرچرب ، چربی شکم کمتری داشتند و حساسیت کمتری نیز به انسولین نشان می دادند که این دو مورد نشان از تاثیر لبنیات در تناسب اندام و جلوگیری از دیابت نوع 2 می باشد.
مضرات مصرف شیر و فراورده های لبنی آن
با اینکه همواره به مصرف لبنیات توصیه می شود، اما در برخی موارد مصرف آنها برای برخی از افراد ممکن است خطر آفرین باشد که در ادامه به مهم ترین مضرات مصرف شیر خواهیم پرداخت.
1- غیر قابل هضم برای افراد بدون لاکتاز
کسانی که در روده کوچک خود آنزیم لاکتاز ندارند، پس از خوردن انواع لبنیات بخصوص شیر با عارضه عدم تحمل لاکتوز رو به رو می شوند که در امر علائم آن حالت تهوع, و استفراغ، دل پیچه ، اسهال و نفخ است. در واقع آنزیم لاکتاز قند موجود در شیر را به دو قند قابل هضم گلوکز و گالاکتوز تقسیم بندی می کند که توسط بند قابل هضم است اما زمانی که چنین آنزیمی در روده وجود نداشته باشد، بروز حساسیت های گوارشی در اثر مصرف لبنیات طبیعی خواهد بود.
همه ما در دوران کودکی آنزیم لاکتاز داشته ایم اما این آنزیم در زمان بزرگسالی در بدن برخی از افراد از بین می رود که چنین مشکلی را به وجود می آورد و افراد برای حل این مسئله می توانند از شیر و لبنیات بدون لاکتوز استفاده کنند.
2- احتمال بروز پوکی استخوان در آینده
در صورت عدم استفاده از این مواد غذایی و عدم استفاده از سبزیجات جایگزین و سرشار از کلسیم ، قطعا با پوکی استخوان در سنین کهنسالی مواجه خواهید شد.
3- عامل جوش و آکنه صورت
محصولات لبنیاتی پر چرب می تواند عاملی برای بروز جوش و آکنه بر روی صورت و سایر قسمت های بدن باشند، بنابراین مصرف کمتر و متعادل آنها می تواند این مشکل را برطرف کند. تحقیقات نشان داده که شیر حاوی هورمون های تحریک کننده غدد چربی هستند و در صورتی که فولیکول های مو مانع از خروج چربی شوند با جوش و آکنه در آن ناحیه مواجه خواهید شد.
4- احتمال بروز سرطان پروستات
مردانی که مصرف بیش از اندازه لبنیات مانند کره ، پنیر، شیر ، خامه و … دارند تا 40 درصد بیشتر از سایر مردان در سنین بالا با سرطان پروستات رو به رو خواهند شد، بنابراین مصرف عاقلانه و متعادل لبنیات ضمن افزایش سطح سلامت بدن شما از مضرات آن نیز جلوگیری خواهد کرد.
5- بروز چاقی در صورت مصرف بیش از اندازه
فراورده های لبنی مانند کره و خامه با اینکه بسیار خوشمزه و مقوی هستند، اما در صورت عدم رعایت اعتدال در مصرف آنها با پدیده چاقی روبرو خواهید شد، به ویژه اگر تحرک کمتری دارید.
