افزایش بازدهی محصولات گلخانه ای
گیاهان در گلخانه یک روند رشد سریع و بهتری دارند، چراکه در سیستم گلخانه داری دما کنترل میشود؛ میزان دی اکسید کربن در مقایسه با فضای بیرونی بیشتر است؛ گیاهان گلخانه ای کمتر در معرض آفات قرار میگیرند و جو داخل گلخانه مرطوبت تر از بیرون بوده که برای رشد بیشتر گیاهان این شرایط بسیار ایده آل است.
در گلخانه ها عوامل مختلفی بر رشد گیاهان و میزان تولید تأثیرگذارند و با هم در همکاری هستند تا محصولات کشت شده رشد سریع و بهتری داشته باشند. اما به شرطی که کشاورز بتواند این عوامل را تأمین و یا کنترل کند. در این مقاله از وبلاگ سایت اندیشه سبز درباره عوامل موثر بر تولید محصولات گلخانه ای بحث شده است. همچنین در این مقاله راهکاری های مفید جهت افزایش تولید محصولات گلخانه ای ارائه خواهد شد.
برای رشد بهتر گیاهان در گلخانه چیکار کنیم؟
بیشتر محصولات گلخانه در فصل های خارج از کشت (بیشتر فصل پاییز و زمستان) بهره ورداری میشوند. در این فصل ها گلخانه داران با چالش هایی همچون کاهش دما و رطوبت هوا، اختلاف شدید دمای شب و روز، کاهش طول روز، آلودگی هوا و … روبرو هستند. برای سود بردن در صنعت گلخانه داری لازم است تمامی عوامل محیطی داخل گلخانه تحت شرایط مطلوب کنترل شوند.
مهمترین فاکتورهایی که بر رشد گیاهان تأثیرگذار هستند شامل موارد زیر می باشد:
تأثیر دما بر فتوسنتز گیاهان
دمای مطلوب برای فتوسنتز بیشتر گیاهان 25 درجه است، البته به شرطی که محیط داخل به اندازه کافی دی اکسید کربن داشته باشد. گیاهانی که در فضای باز رشد میکنند همیشه در معرض تنش های دمایی هستند به خصوص که در فصل های سرد بین دمای شب و روز تفاوت زیادی وجود دارد. اما در گلخانه ها میتوان نوسانات دمایی را کنترل کرد.
چرا که وقتی محیط گلخانه در حال سرد شدن باشد، هیتر گلخانه به موقع روشن میشود تا حرارت سالن در درجه مطلوب حفظ شود. البته گرمای بیش از حد نیز به همان اندازه برای رشد گیاهان مضر است. لذا در داخل گلخانه باید حتما از ترموستات اتوماتیک جهت تنظیم دمای گلخانه استفاده شود. بخاری گلخانه تفاوت اساسی با دیگر بخاری های صنعتی دارد و لازم است که گلخانه داران حتما با خرید هیتر مخصوص برای گرمایش گلخانه از آن استفاده کنند.
تأثیر نور بر فتوسنتز گیاهان
نور ماده اصلی برای انجام فتوسنتز میباشد و اکثر گیاهان در طول روز به 8 ساعت نور مستقیم نیاز دارند. در طول تابستان نور آفتاب فراوان است و حتی برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد فضای داخلی، گلخانه داران بر روی گلخانه سایه می اندازند. اما در فصل پاییز و به خصوص زمستان نور آفتاب به اندازه کافی به داخل گلخانه نفوذ پیدا نمیکند.
برای جبران کمبود نور استفاده از نور مصنوعی در گلخانه الزامی است به طوریکه گیاهان باید بین 6 الی 8 ساعت نور دهی شوند. اما نمی توان نور مورد نیاز گلخانه را با لامپ های معمولی جبران کرد. زیرا لامپ های معمولی طول موجی که ایجاد میکنند نقشی در فتوسنتز ندارد و به نوعی اصلا جذب گیاه نمیشود. به همین دلیل استفاده از لامپ های مخصوص گلخانه برای تأمین نور ضرورت پیدا میکند. این نوع لامپ ها طیف کاملی از نور را شامل می باشند که توسط گیاه جذب میشود.
مسئله بعدی که بیشتر گلخانه داران آن را نادیده میگیرند، ضعیف شدن شدت تابش نور لامپ ها در گذر زمان می باشد. بنابراین بهتر است که در گلخانه حتما از ابزار مختلف مثل لوکس متر استفاده شود. شدت روشنایی گلخانه باید متناسب با گیاه کشت شده باشد. برخی گیاهان سایه پسند هستند برخی دیگر به شدت نور 10000 لوکس نیاز دارند.
در اثر تابش نور معمولی گیاهان رشد خواهند کرد اما اگر شدت نور متناسب با نیاز همان گیاه باشد، رشد محصول با سرعت شکل خواهد گرفت و بازدهی بهتری خواهد داشت.
اثر رطوبت بر رشد محصولات گلخانه
گیاهان برای رشد به یک رطوبت دائمی در هوا و ریشه نیاز دارند. اگر سطح رطوبت نسبی هوا زیاد باشد، گیاه آب کمتری از طریق تعرق از دست خواهد داد. از طرفی کمبود رطوبت باعث میشود که مقداری زیادی آب از طریق تعرق از بین برود و گیاه به آب بیشتری برای جبران آب از دست رفته نیاز پیدا میکند.
با توجه به موقعیت جغرافیایی باید رطوبت داخل گلخانه را متناسب با گیاه کشت شده تنظیم کنید. بعنوان مثال سطح رطوبت در مناطق خشک در طول تابستان بسار کم است. در حالیکه در مناطق گرم و مرطوب میزان رطوبت در فصل زمستان کم می باشد. این کمبود رطوبت باعث تنش در گیاه شده که نتیجه آن رشد ضعیف یا توقف رشد گیاه می باشد. برای بیشتر گیاهان رطوبت 50 الی 60 درصدی نیاز است که با دستگاه مه ساز می توان رطوبت مورد نیاز را تأمین کرد. در داخل گلخانه کشاورز به راحتی میتواند رطوبت را کنترل کند تا گیاهان بهترین رطوبت را برای نوع خود در دسترس داشته باشند. نتیجه این امر رشد سریع گیاه و افزایش تولید محصولات گلخانه ای خواهد بود.
نقش دی اکسید کربن در بازدهی محصولات گلخانه
گیاهان برای رشد به دی اکسید کربن نیاز دارد و گاز تنفسی آنها همان co2 می باشد. لذا برای افزایش بازدهی محصولات و رشد بهتر آنها میتوان در داخل گلخانه از دستگاه co2 ساز استفاده کرد. البته غلظت دی اکسید کربن برای هر گیاه با توجه به نوع آن و شرایط دما، نور و رطوبت تعیین میشود. اما برای اغلب گیاهان افزایش غلظت co2 باعث افزایش فتوسنتز در گیاه میشود.
اهمیت کیفیت خاک و بستر کشت در گلخانه
باید بدانید که در بیشتر گیاهان فرایند جذب مواد از طریق تارهای کشنده ریشه انجام میگیرد. آنچه که باعث میشود تا این تارها بهتر مواد مغذی را جذب کند شامل دمای محیط، طول روز و میزان نور، رطوبت و مواد معدنی و میکروارگانیزم های موجود در خاک می باشد.
برای باردهی و رشد محصولات، دمای خاک بسیار مهم است. با توجه به اینکه فرایند جذب مواد از طریق ریشه یک فرایند شیمیایی است، دمای گرم باعث میشود که ریشه ها جذب بیشتر و راحت تری داشته باشند. اگر دمای خاک سرد باشد، فرایند جذب مواد از طریق ریشه بسیار ضعیف خواهد بود. یکی از مواردی که میتواند دمای خاک را بسیار کاهش دهد، آب مورد استفاده برای آبیاری گیاه می باشد. به طور طبیعی سطح زمین دمای سردتری دارد، حال اگر آبیاری گیاهان نیز با آب بسیار سرد صورت گیرد، دمای خاک به شدت پایین می آید. در نتیجه ریشه های گیاه به خوبی نمی توانند مواد مغذی را جذب کنند و گیاه محصول کمتر و یا رشد ضعیف تری خواهد داشت.
البته از طریق برخی کودها نیز میتوان سطح جذب ریشه ها را افزایش داد. در نتیجه گیاه بازدهی بیشتری خواهد داشت. در فصل های سرد میزان EC خاک یا میزان شوری آن نیز افزایش پیدا میکند که این امر در زمان گلدهی باعث میشود ریشه گیاه مواد کمتری جذب کند و گیاه رشد رویشی کمتری داشته باشد.
در نهایت
شما بعنوان یک گلخانه دار باید مدیریت صحیح بر امورات داخل گلخانه داشته باشید تا شرایط محیطی مطلوب برای رشد گیاهان فراهم شود. مدیریت یک گلخانه به صورت دستی هم امکان پذیر است ولی در این صورت حجم کاری شما بسیار زیاد خواهد بود. شما میتوایند با نصب تجهیزات گلخانه اتوماتیک عملکرد دستگاه هایی مثل جمله هیتر، رطوبت ساز، هواکش گلخانه و … را به صورت خودکار کنترل کنید.