نحوه تولید بذر هیبریدی و تفاوت آن با بذر استاندارد و تراریخته

نحوه تولید بذر هیبریدی و تفاوت آن با بذر استاندارد و تراریخته

تمام صنایع من جمله کشاورزی از گذشته تا به امروز در حال تغییر بوده و با رشد و پیشرفت آن روبرو بوده ایم . ورود ابزارآلات کشاورزی و تجهیزات گلخانه ای پیشرفته و خودکار ، کار کشاورزی و تولید را آسان تر نموده و ضمن افزایش سودآوری و درآمد کشاورز ، به ارزانتر شدن محصولات کشاورزی نیز کمک شایانی کرده اند. 

بذر از مهم ترین ماده اولیه هر کشاورزی است که از آن جهت تولید استفاده می کنند و هر میوه و صیفی و سبزیجاتی بذر مخصوص به خود را دارد که کشاورز با کاشت و داشت آن نهایتا به میوه یا سبزی مورد نظر دست پیدا می کند. بذرها نیز دارای انواع مختلفی هستند که از جمله آنها می توان به بذرهای استاندارد ، بذر های هیبریدی و تراریخته اشاره کرد که در این نوشته از اندیشه سبز این سه مورد را بررسی قرار خواهیم داد و با نحوه تولید بذرهای هیبریدی و سایر آنها آشنا خواهید شد. 

چرا بذرهای هیبریدی خواهان زیادی دارند؟

بذرهای هیبریدی به گونه ای ساخته می شوند که در برابر آفات ، تغییرات آب و هوایی و شرایط محیطی سخت و کم آبی مقاومت بیشتری دارند که استفاده از آنها سبب کاهش ریسک کشاورزی و افزایش تولید محصولات و درآمد کشاورز خواهد شد به همین دلیل در بیشتر موارد از بذرهای هیبریدی استفاده می شود.

متاسفانه این بذرها از کشورهای خارجی وارد ایران میشوند و هنوز محققان داخلی به سطح تولید انبوه و خودکفایی این بذرها نرسیده اند، اما با گسترش دانش ایرانی و تلاش بیشتر محققان به زودی این مهم نیز محقق خواهد شد که در این صورت قیمت بذرها تا 50 درصد ارزان تر به دست کشاورزان خواهد رسید که در کاهش قیمت محصولات کشاورزی نیز دخیل خواهد بود. 

بذرهای استاندارد چگونه تولید می شوند؟

این بذرها معمولا به صورت طبیعی و از طریق گرده افشانی تولید می شوند. یعنی گرده ها از پرچم به مادگی گل منتقل می شود و بذرهای نسل بعدی تولید می شوند. در واقع به این روش بذر افشانی طبیعی یا باز نیز می گویند که در زبان انگلیسی به آن open pollination گفته می شود. حشرات ، انسان ها ، باد و سایر موجودات عوامل اصلی انتقال گرده از یک گل به گل دیگر است.

در این روش کشاورزان محصولات مقاوم در برابر بیماریها و آفات ، مقاوم در برابر تغییرات شدید آب و هوایی و دارای میزان رشد بالا را انتخاب می کنند و با رشد دادن آنها تا مرحله گلدهی، نسبت به بذر افشانی طبیعی اقدام می کنند، در این صورت بذرهای تولید شده حاصل از گرده افشانی این محصولات ، مقاوم تر خواهد بود و در برابر بیماری ها و تغییرات آب و هوایی مقاومت بیشتری از خود نشان خواهند داد.

بذرهای تراریخته چگونه تولید می شوند؟

این نوع بذرها در واقع از طریق دستکاری ژنتیکی به وجود می آیند و در برابر آفات مقاوم هستند، اما به دلیل عوارض زیادی که برای سلامتی انسان و محیط زیست دارند، توسط کشورهای خاصی کشت می شوند و در ایران به ندرت از این بذر استفاده می شود. 

نحوه تولید بذرهای هیبریدی

بذرهای هیبریدی از طریق تلاقی دو مولد از مختلف به وجود می آیند ، مولد هایی که از نظر نوع و جنس و ژنتیک با هم تفاوت دارند، به همین دلیل به این روش ، دو رگ گیری یا هیبریداسیون نیز گفته می شود. معمولا در گلخانه ها اقدام به کاشت و تلقیح این مولدها می کنند. 

در واقع گرده گل از پرچم والد نر به کلاله والد ماده منتقل می شود و در آن رشد پیدا می کند. معمولا گیاهانی که به عنوان مولد و یا همان پدر و مادر در نظر گرفته می شوند باید از لحاظ ژنتیکی خالص باشند، در غیر این صورت باعث ایجاد تغییر ژنتیک در گیاهان و میوه های نسل های بعدی خواهد شد. 

گیاهان نسل اول یا همان F1 تولید شده از بذرهای هیبریدی از لحاظ مقاومتی بهتر عمل می کنند و سرعت رشد بالا و کیفیت میوه بیشتری دارند و این به دلیل خصوصیات خوب دو والد مختلف است که به این بذرها منتقل شده است و در واقع می توان گفت که بذرهای هیبریدی از نظر خصوصیات بهتر از مولدهای خود عمل می کنند.

این اتفاق در علم ژنتیک هتروزیس نامیده می شود که در طی آن فرزند بهتر از والد های خود است و این پدیده را می توان دلیل قانع کننده ای برای افزایش کیفیت بذرهای هیبریدی دانست. البته با استفاده از روش هایی مانند کشت گلخانه ای می توان میزان باردهی و سود آوری این گیاهان را افزایش داد، ضمن اینکه در روش کشت گلخانه ای تمامی موارد من جمله آفات ، آبرسانی ، دما و رطوبت، نور و خاک و … تحت کنترل هستند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این مورد مقاله هزینه های راه اندازی گلخانه را مطالعه کنید.

سخن آخر

جهت تولید بذرهای هیبریدی نیاز به دانش بالای کشاورزی و علم ژنتیک خواهیم داشت تا بدین وسیله مولد های با کیفیت بالا را شناسایی کرده و با استفاده از روش هایی مانند گرده افشانی دستی ، عقیم سازی ، جداسازی گل های نر و ماده و … اقدام به تولید بذرهای هیبریدی نمود.

اما این نکته را به یاد داشته باشید که هزینه تولید بذرهای هیبریدی بالاتر از بذرهای معمولی می باشد و به همین دلیل قیمت تمام شده بالاتری نیز خواهند داشت اما با تولید محصولات با کیفیت نر و مقاوم تر می توان این هزینه ها را جبران کرد. یکی از معایب بذرهای هیبریدی ، تفرق ژنتیکی زیاد در فرزندان آنها یعنی نسل های F2 و F3 می باشد که همین موضوع سبب شده تا کشاورزان همیشه اقدام به تهیه بذرهای هیبریدی نسل اول یا همان F1  بکنند.