نصب سیستم سرمایشی در گلخانه یکی از تجهیزات ضروری برای رشد گیاهان و جلوگیری از پژمرده شدن آن ها است. صاحبان گلخانه ها همیشه با توجه به نوع و مدل گلخانه به دنبال نصب بهترین سیستم سرمایشی هستند که علاوه بر به صرفه بودن قادر به تعدیل دما در تمام بخش های گلخانه باشد. در این مقاله انواع سیستم سرمایشی و مناسب ترین آن را معرفی می کنیم.
انواع روش های کاهش دمای گلخانه
به منظور تعدیل دمای گلخانه از سه روش کلی استفاده می شود که در این راستا می توان به کاهش نور ورودی به گلخانه، تهویه گلخانه، استفاده از سیستم های خنک کننده و … اشاره کرد.
شرایط دمایی برای استفاده از تهویه و سیستم های سرمایش تبخیری
برای کاهش دما با استفاده از تهویه و یا سیستم های تبخیری نیاز به شرایط دمایی ویژه ای است که عبارتند از:
1). در صورتی که دمای گلخانه بالاتر از 12 درجه سانتی گراد باشد، دریچه های هوا را به صورت دائمی باز بگذارید.
نکته: البته تهویه اجباری زمانی ضروری است که دما از 18 تا 20 درجه سانتی گراد رسیده باشد.
2). گلخانه های ساخته شده در اقلیم های گرم و مرطوب که دما بالاتر از 27 درجه سلسیوس است باید دریچه های سقفی را در گلخانه های چند منظوره نصب کنید.
3). چنانچه دمای بیرونی گلخانه 36 درجه سلسیوس و رطوبت هم کم باشد از سیستم سرمایشی تبخیری در گلخانه به منظور کاهش دما استفاده می شود.
نکته: لازم به ذکر است گاه انجام عملیات تهویه به تنهایی قادر به کاهش دادن دما برای برخی از گیاهان نیست.
برای کاهش ورود نور به گلخانه چه باید کرد؟
امواج خورشید با عبور از پوشش گلخانه علاوه بر تامین نور مورد نیاز منجر به افزایش دمای گلخانه و گرم شدن آن نیز می شود.
در فصل زمستان وجود نور برای تامین بخشی از گرمایش محیط ضروری است اما در فصل تابستان برای جلوگیری از ایجاد گرمای زیاد سطح پوشش گلخانه را توسط مواد شیمیایی یا طبیعی با استفاده از پرده سایبان کدر می کنند.
نکته: لازم به ذکر است با افزایش شدت نور فتوسنتز و تولید انجام نمی شود. طول موج نور 610 تا 720 نانومتر برای پرورش گل، گل دهی و فتوسنتز در گیاه است.
استفاده از توری های سایه انداز
در روزهای گرم سال می توانید از توری های سایه انداز برای کاهش دمای گلخانه استفاده کنید. این توری ها در رنگ های مختلف سفید، سبز تیره و مشکی هستند که میزان سایه اندازی آنها بین 30 الی 95 درصد متغیر است.
این توری ها با فیلتر کردن نور دمای گلخانه را حدود 5 الی 8 درجه سلسیوس کاهش می دهند.
کم کردن شفافیت پوشش گلخانه
برای پوشش گلخانه ها از مواد شفافی نظیر شیشه و پلاستیک استفاده می شود. در فصل تابستان برای جلوگیری از افزایش دمای بیش از حد پوشش گلخانه ها با استفاده از مواد شیمیایی و یا طبیعی و با استفاده از پرده سایبان کدر می شود.
نکته: لازم به ذکر است مواد کدر کننده باید از قابلیت پاک شدن برخوردار باشند تا در زمان نیاز به نور اضافی بتوان نور کافی را به راحتی تامین کرد.
استفاده از آب آهک
روش دیگر برای کاهش نور ورودی به گلخانه استفاده از آب آهک است جهت اینکه محلول به دست آمده از آب و آهک به خوبی بر روی پوشش گلخانه ماندگار شود یک قاشق روغن کتان به محلول اضافه می کنند. برای پاک کردن این محلول از روی پوشش گلخانه می توانید از جوهر نمک استفاده کنید.
نکته: البته استفاده از جوهر نمک مشکلاتی را میتواند به دنبال داشته باشد که در این راستا می توان به آسیب دیدن اسکلت فلزی گلخانه اشاره کرد.
استفاده از رنگ های شیمیایی
یکی از گزینه های پر کاربرد در این حیطه استفاده از رنگ های شیمیایی می باشد. برای این کار از رنگ های پلاستیکی استفاده می شود. این رنگ ها به سرعت خشک و به راحتی با آب پاک می شوند.
اصول تهویه در گلخانه
جابجایی هوای داخل و خارج گلخانه با اهداف مختلفی انجام می شود که یکی از این موارد کنترل دمای گلخانه می باشد. روش های تهویه در گلخانه ها به دو دسته تقسیم می شوند که تحت عنوان گلخانه های فعال ( تهویه اجباری ) و گلخانه های انفعالی ( تهویه طبیعی) از انها می توان یاد کرد.
سیستم سرمایش غیر فعال
سیستم های سرمایش غیر فعال با ایجاد اختلاف دما بین محیط داخل گلخانه و محیط خارج، دمای گلخانه را تعدیل می کند. در واقع سیستم مذکور، سرمایش تولید نمی کند بلکه هوای داخل گلخانه را جا به جا می کنند.
سیستم تهویه هوا
سیستم تهویه هوا در واقع همان پنکه های دیواری یا سقفی هستند که در گلخانه نصب می شوند. در زمان خرید این سیستم باید به قدرت آن برای تهویه هوای گلخانه دقت داشته باشید. سیستم تهویه باید قدرت خارج کردن کل هوای گلخانه را در یک دقیقه داشته باشد. این سیستم در بخش های مختلف گلخانه طوری تعبیه می شوند که با اختلاف در مقدار باز شدن و تغییر زاویه سیستم، تهویه را در کم ترین زمان انجام می دهد.
سیستم سرمایش تبخیری گلخانه ( فن و پد)
استفاده از سیستم سرمایشی تبخیری در مناطقی که از رطوبت نسبی برخوردار هستند بهترین روش برای خنک کردن گلخانه محسوب می شود. این سیستم در روزهای گرم تابستان می تواند 15 الی 20 درجه سلسیوس دمای گلخانه را کاهش دهد.
چنانچه هوای ورودی به این سیستم خشک باشد عمل تبخیر نیز بیشتر انجام خواهد شد زیرا گرما را تا حد زیادی جذب میکند.
بدین طریق مصرف آب گلخانه نیز بالا خواهد رفت. در این روش در یک طرف گلخانه چند فن تخلیه هوا قو در قسمت مقابل آن فن ها قرار میگیرد و هوا از طریق شبکه های الیافی به داخل گلخانه نفوذ می کند. این پدها یا شبکه های الیافی به طور مداوم مرطوب نگه داشته می شود.
جدول تخمین درجه حرارت گلخانه در رطوبت های مختلف
| دمای بیرون گلخانه | رطوبت نسبی بیرون گلخانه | |||
| 30 | 50 | 70 | 90 | |
| دمای داخل گلخانه | ||||
| 38 | 26 | 30 | 33 | 35/5 |
| 32 | 21 | 25 | 29 | 30/5 |
| 27 | 17/5 | 20/5 | 23 | 25 |
| 21 | 12/5 | 15/5 | 17/5 | 20 |
خنک کننده مه پاش
همان گونه که از نام آن مشخص است، در این سیستم از انواع مه پاش برای خنک کردن گلخانه کمک گرفته می شود. عملکرد خنک کننده مه پاش بدین شیوه است که آب با فشار قوی وارد دستگاه می شود و به صورت ذرات مه در فضای گلخانه منتشر می گردد. عملکرد این سیستم زمانی خوب است که بتواند قطرات مه را بین 40 تا 50 میکرون تولید کند. زیرا هر چه ذرات آب معلق در هوا کوچک تر باشد پایداری آن نیز بیشتر خواهد بود.
سایه انداز
پرده های سایه انداز وسیله دیگری برای خنک سازی گلخانه می باشند. این سیستم ها به کمک موتور و گیربکس های مخصوص در ساعات گرم روز بر بالای سقف گلخانه گسترده شده و مانع از ورود نور خورشید و افزایش دمای محیط گلخانه می گردند. سایه انداز در واقع دستگاه سرمایشی نیست بلکه از نفوذ نور خورشید به محوطه گلخانه جلوگیری می کند. سایه انداز در کنار دستگاه سرمایشی می تواند به تهویه هوای داخل گلخانه کمک می کند.
سرمایش تبخیری یا فعال
عملکرد این سیستم تهویه بدین شکل است که حرارت موجود در گلخانه را جذب می کند و با تبخیر رطوبت گلخانه باعث سرمایش در محیط می شود. در سیستم سرمایش تبخیری، تجهیزاتی برای گردش هوا ، پد و فن خنک کننده همچنین دستگاه مه پاش تعبیه شده است. از این سیستم در گلخانه هایی استفاده می شود که گیاهان در آن برای رشد نیاز به هوای سرد دارند.
سیستم هواساز گلخانه ای
هواساز گلخانه ای یک دستگاه است که در بخش مرکزی گلخانه نصب می شود. این دستگاه دارای کانال کشی در سطح گلخانه بوده و با انتشار رطوبت در محیط، دمای هوا را تعدیل می کند. جالب است بدانید که هواساز گلخانه هم به صورت سیستم گرمایشی و هم به صورت سیستم سرمایشی گلخانه کار میکند. این دستگاه با اتصال به منبع برودت و حرارت، گرما و سرما را در محیط گلخانه می دمد.
اکونوپک گلخانه ای
این دستگاه نیز مانند هواساز، دارای دو صورت کارکرد گرمایشی و سرمایشی گلخانه است. در حال سرمایشی یا با پاشش آب خنک و مه پاش ها و یا با اتصال به چیلر ها، هوای گلخانه را خنک نموده و دمای آن را کاهش می دهد.
بهترین سیستم سرمایش در گلخانه
صاحبان گلخانه ها همیشه در جست و جوی بهترین سیستم سرمایشی برای گلخانه هستند اما باید بدانید که هیچ سیستمی را نمی توان به عنوان بهترین معرفی کرد. زیرا بهترین سیستم با توجه به عوامل متعددی تعیین می شود که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم :
شرایط آب و هوایی گلخانه
شرایط آب و هوایی در انتخاب سیستم سرمایشی نقش تعیین کننده ای دارد. به طور مثال اگر گلخانه در یک منطقه مرطوب مانند مناطق شمالی کشور احداث شده باشد نباید از سیستم مه پاش یا سیستم هایی که رطوبت زیاد در محیط منتشر می کنند؛ استفاده شود زیرا رطوبت بیش از حد گیاهان را خراب می کند.
در مناطق خشک و نیمه خشک که معمولأ دمای هوا زیاد است بهترین سیستم سرمایشی، سیستمی است که با جذب رطوبت و تبخیر آن در فضای گلخانه هوا را معتدل می کند.
نوع گیاهان کشت شده
علاوه بر شرایط آب و هوایی، نوع گیاهان کشت شده در گلخانه نیز در انتخاب بهترین سیستم سرمایشی تأثیرگذار است. برخی از گیاهان به هوای خنک برای رشد و نمو نیاز دارند و برخی دیگر باید در دمای معتدل رشد کنند.
بعضی مواقع اگر دمای گلخانه حتی در حد چند درجه کاهش یا افزایش یابد سرمایه شما نابود می شود. چون گیاهان موجودات بسیار حساسی هستند که نیاز به مراقبت زیاد دارند. شناخت شرایط رشد گیاه از لحاظ آب و هوایی به شما برای انتخاب بهترین دستگاه سرمایشی کمک زیادی می کند.
میزان مصرف انرژی دستگاه سرمایشی
علاوه بر موارد مذکور، میزان مصرف انرژی دستگاه سرمایشی نیز اهمیت زیادی دارد زیرا این دستگاه ها برای ساعات طولانی در گلخانه روشن هستند و اگر پر مصرف باشند هزینه تولید را به طور قابل توجهی افزایش می دهند.
میزان مصرف انرژی به دستگاه های نصب شده در سیستم سرمایشی بستگی دارد. اگر گلخانه وسعت زیادی داشته باشد لازم است از دستگاه های قوی تر استفاده کنید که مصرف انرژی آن ها نیز در مقایسه با سایر دستگاه ها بیشتر است. برای کسب اطلاع در مورد میزان مصرف انرژی به علائم درج شده روی دستگاه توجه داشته باشید.
قدرت موتور دستگاه سرمایشی
یکی دیگر از ملاک هایی که برای انتخاب بهترین دستگاه سرمایشی لازم است مورد توجه قرار بگیرد؛ برند موتور نصب شده در دستگاه است. بخش عمده عملیات تبخیر و انتشار رطوبت در گلخانه را موتور نصب شده در دستگاه سرمایشی بر عهده دارد. اگر موتور دستگاه ضعیف باشد به زودی مستهلک می شود یا قادر به انتشار هوای سرد در کم ترین زمان در سرتا سر گلخانه نخواهد بود.
جمع بندی
سیستم سرمایش در گلخانه و کیفیت کارکرد آن اهمیت زیادی دارد. در حال حاضر دستگاه های سرمایش گلخانه در انواع و برندهای مختلف در بازار عرضه شده اند. بهترین سیستم سرمایشی را با توجه به منطقه آب و هوایی که گلخانه در آن احداث شده است، وسعت گلخانه و نوع گیاهان انتخاب کنید.