آموزش راه اندازی گلخانه از صفر تا صد
راه اندازی گلخانه روشی نوین و بسیار هوشمندانه است که از آن برای کشت انواع میوه و سبزیجات و گیاهان دارویی و گل های سرشاخه ای و … می توان استفاده کرد. گلخانه فقط مختص منطقه خاصی نیست بلکه در هر منطقه ای که مشکلاتی مانند کم ابی ، رطوبت زیاد یا کم ، حرارت زیاد یا کم ، خاک نامناسب ، آفات زیاد و… وجود داشته باشد، امکان احداث گلخانه و کسب درآمد از فروش محصولات فراهم خواهد شد.
در این نوشته از اندیشه سبز ضمن اینکه به مزایا و معایب گلخانه خواهیم پرداخت، آموزش های لازم برای راه اندازی گلخانه را نیز به شما ارائه خواهیم داد تا در جهت رونق کشاورزی کشور گامی موثر برداشته باشیم.
چه محصولاتی را می توان در گلخانه کشت کرد؟
تمامی میوه ها و سبزیجات بوته ای اعم از موز ، آناناس ، خیار ، گوجه فرنگی ، هندوانه و خربزه، گریپ فروت ، توت فرنگی، دراگون فروت، کلم و کاهو، لیمو ترش، زعفران، گل محمدی، انواع گیاهان دارویی و گل های سرشاخه ای و… قابل کشت در گلخانه هستند.
در واقع نوع محصولی که قصد کشت آن در گلخانه را دارید به بازار هدف شما بستگی دارد و کیفیت خاک و آب و هوا تعیین کننده نوع محصول نیستند، به عنوان مثال موز و زعفران تقاضای بالایی دارند اما در هر منطقه ای قابل پرورش نیستند، شما با راه اندازی گلخانه در هر نقطه جغرافیایی از کشور می توانید این محصولات را کشت کنید و با قیمتی پایین تر در اختیار بازار تقاضا قرار دهید.
دقت کنید که میوه های دارای درخت چند ساله مانند سیب، انار، آلبالو و گیلاس، زردآلو و … نیز در گلخانه قابل رشد هستند، اما با توجه به اینکه دوره بازگشت سرمایه طولانی دارند و باید چندین سال برای رشد درختان بی ثمر هزینه کرد، گلخانه داران میوه ها و سبزیجات زود بازده را ترجیح می دهند زیرا دوره بازگشت سرمایه کمتری داشته و زودتر به درآمد خواهند رسید.
کشت گلخانه ای چه مزایا و معایبی دارد؟
با توجه به بروز بحران کم ابی در اکثر نقاط کشور، کشاورزی سنتی با چالش جدی رو به رو شده و بسیاری از کشاورزان با افت تولید محصولات رو به رو شده اند و حتی برخی نیز زمین کشاورزی خود را تغییر کاربری داده اند. اما روشی که سالها پیش در بسیاری از کشورهای آمریکایی و اروپایی رونق گرفته ، کشت گلخانه ای محصولات کشاورزی است، در ادامه به مهم ترین مزایای کشت گلخانه ای پرداخته شده است :
الف – کنترل دما و رطوبت وجود دارد، امکان گرم کردن گلخانه در محیط های جغرافیایی سرد و خنک کردن آن در محیط های جغرافیایی بسیار گرم وجود دارد.
ب – به دلیل بسته بودن فضای گلخانه میزان تبخیر آب کاهش خواهد یافت، همچنین با استفاده از شیوه آبیاری قطره ای میزان مصرف آب را تا چندین برابر می توان کاهش داد.
ج – در مناطقی که خاک حاصلخیزی وجود ندارد، از آب برای کشت می توان استفاده کرد که به آن کشت هیدروپونیک می گویند، برای دریافت اطلاعات بیشتر در این مورد مقاله گلخانه هیدروپونیک را بخوانید.
د – به دلیل وجود پوشش در گلخانه ، محصولات کشاورزی از طوفان و تگرگ، گنجشک و خرگوش و سایر حیوانات و عوامل تهدید کننده محصولات کشاورزی در امان خواهند ماند.
هـ – هوای ورودی و خروجی گلخانه تحت کنترل است و هیچ گونه آفتی از هوا وارد گلخانه نخواهد شد و برای جلوگیری از آفات خاک نیز می توان از آفت کش استفاده کرد.
و – دما و رطوبت در گلخانه کاملا مساعد و بدون تغییرات شدید خواهد بود، بنابراین هیچ گونه شوک دما و رطوبتی به محصولات وارد نخواهد شد و میزان برداشت تا چند برابر افزایش خواهد یافت.
ز – در صورت کشت طبقاتی ، میزان برداشت در واحد سطح تا سه الی چهار برابر قابل افزایش خواهد بود، میوه هایی مانند توت فرنگی و گل هایی مانند زعفران به صورت چند طبقه قابل کشت هستند.
ک – امکان تولید خارج از فصل محصولات وجود دارد و بدین ترتیب محصولاتی بسیار تازه را با قیمتی بالاتر می توانید به بازار عرضه کنید.
معایب راه اندازی گلخانه
اما تاسیس گلخانه معایبی نیز به همراه دارد و آن هزینه زیاد راه اندازی می باشد که شامل خرید تجهیزات پوششی و تجهیزات گرمایشی و سرمایشی و آبرسانی می شوند، البته در صورتی که در زمینه کشت گلخانه ای موفق عمل کنید و بازار را به خوبی بشناسید، پس از چند سال فعالیت ، تمامی هزینه ها را جبران خواهید کرد و به سود خالص خواهید رسید.
آشنایی با انواع گلخانه ها
گلخانه ها با توجه به سرمایه و فضای مورد نظر شما انواع مختلفی می تواند داشته باشد، به عنوان مثال کسی که قصد پرورش گل ها و گیاهان آپارتمانی را دارد، از یک گلخانه چند صد متری نیز می تواند درآمد کافی کسب کند، چون گل ها قیمت بالایی دارند.
اما کسی که قصد کشت خیار و گوجه گلخانه ای را دارد، حتما باید یک گلخانه چند هزار متری داشته باشد تا به درآمد معقولی برسد. معمولا گلخانه ها به سه صورت تونلی ، طرح اسپانیایی و طرح ایرانی ساخته می شوند که در نوشته انواع طرح و سازه گلخانه به این موضوع پرداخته شده است.
اگر محصولات مورد کشت ارتفاع بالایی بگیرند، الزاما باید از گلخانه های طرح اسپانیایی استفاده کرد که تا 6 متر نیز ارتفاع خواهند داشت، اما اگر قصد کشت کاهو و کلم و سایر سبزیجات کم ارتفاع را دارید، گلخانه های تونلی نیز برای کشت آنها مناسب خواهد بود.
اگر هدف شما از راه اندازی گلخانه صرفا سرگرمی می باشد و قصد کسب درآمد از آن را ندارید، می توانید نوشته راه اندازی گلخانه کوچک خانگی را بخوانید که تمامی نکات مهم آموزش داده شده است.
تجهیزات لازم برای راه اندازی گلخانه
یکی از مهم ترین هزینه هایی که در زمینه راه اندازی گلخانه باید انجام دهید، مربوط به ملزومات پوششی و گرمایشی و سرمایشی هستند. این تجهیزات شامل چند گروه مختلف می شوند که به صورت توضیح داده شده است :
ملزومات پوشش گلخانه
این موارد شامل تمامی ابزارآلات لازم برای راه اندازی سقف، ستون، دیوارها و چارچوب کلی گلخانه خواهد بود و معمولا از یراق آلات زیر استفاده می شود :
1- لوله های گالوانیزه ، لوله های فولادی، پروفیل های آلومینیومی، تخته های چوبی و یا لوله های upvc :
هر یک از موارد زیر در ساخت چارچوب کلی گلخانه قابل استفاده هستند، اما اگر می خواهید گلخانه ای با دوام و مقاوم در برابر وزش بادهای تند و طوفان داشته باشید، حتما از لوله های فولادی یا گالوانیزه استفاده کنید.
2- پیچ، مهره ، بست، زانو، سر ستون، نبشی و…
این موارد نیز جهت اتصال لوله ها به یکدیگر و ساخت چارچوب کلی استفاده می شوند، بهتر است که از جنس استیل یا فولاد ضد زنگ باشند تا به مرور زمان دچار پوسیدگی نشوند چون بنای اصلی گلخانه را حفظ خواهند کرد.
3- نایلون ضد اشعه ، پلی کربنات دوجداره ، شیشه دوجداره ، فایبرگلاس شفاف و …
این مواد نیز برای پوشاندن سقف و دیوارهای گلخانه کاربرد دارند، ارزان ترین راه استفاده از نایلون های ضد اشعه ماورا بنفش خورشید است، اما اگر می خواهید گلخانه مقاومی داشته باشید که در فصل زمستان نیز با کمترین میزان مصرف سوخت امکان گرمایش آن وجود داشته باشد، بهتر است از پلی کربنات دو جداره استفاده کنید. شیشه های دو جداره نیز به دلیل گران بودن فقط برای گلخانه های کوچک و خانگی توصیه می شود.
ملزومات کنترل دما و رطوبت گلخانه
مهم ترین عواملی که رشد گیاهان را تحت تاثیر قرار خواهند داد دما و رطوبت هستند، این دو عامل به سادگی در گلخانه قابل کنترل هستند، معمولا از تجهیزات زیر استفاده می شود :
1- هیتر آتش درون (کوره هوای گرم):
اگر گلخانه شما به گاز شهری یا گازوئیل دسترسی دارد، با استفاده از این بخاری ها می توانید گرمایی کاملا پاک را وارد گلخانه کنید. هیترهای آتش درون دارای دودکش هستند، دود و آلاینده های حاصل از احتراق سوخت از طریق دودکش به بیرون از گلخانه انتقال داده می شود. برای مشاهده مدل های مختلف این بخاری ها به صفحه هیتر مخصوص گلخانه مراجعه کنید.
در نوشته محاسبه تعداد هیترهای لازم برای گلخانه به صورت کامل آموزش داده ایم که چطور میزان گرمای مورد نیاز گلخانه را بسنجید و تعداد مناسبی از آنها را برای گلخانه خریداری کنید.
2- بخاری برقی
اگر گلخانه کوچکی دارید و به سوخت هایی مانند گاز و گازوئیل دسترسی ندارید می توانید از بخاری برقی برای گرمایش گلخانه استفاده کنید، اگر گلخانه را به خوبی عایق بندی کرده باشید، میزان مصرف برق بسیار پایین خواهد آمد.
در مقاله عایق بندی صحیح گلخانه به تمامی موارد لازم در این باره اشاره شده است. جت هیتر برقی 15 کیلو وات یکی از محصولاتی است که از آن برای گرمایش سریع گلخانه می توانید استفاده کنید، این محصول دارای گارانتی 1 ساله و خدمات پس از فروش 10 ساله از طرف اندیشه سبز است.
3- فن تهویه
فن اگزاست مورد استفاده در گلخانه جهت تخلیه حرارت و رطوبت اضافی کاربرد دارد، معمولا این فن ها در جهت وزش باد غالب نصب می شوند تا با صرف کمترین هزینه امکان تهویه گلخانه فراهم باشد. در طرف دیگر گلخانه نیز از دریچه های ورود هوا استفاده می کنند تا هوای خنک و تمیز وارد آن شود.
انواع فن های مناسب برای تهویه گلخانه را می توانید در صفحه فن تهویه گلخانه مشاهده کنید، این محصولات دارای گارانتی 1 ساله و خدمات پس از فروش 10 ساله از طرف اندیشه سبز هستند.
4- پد سلولزی
این پد دقیقا همانند کولر آبی عمل می کند و به دلیل وجود آب در لایه های داخلی آن ، سبب خنک شدن هوای ورودی به داخل گلخانه خواهد شد، این پد را در جهت وزش باد نصب کرده و در سمت دیگر نیز از فن های تهویه برای خروج هوا و رطوبت گرم استفاده می کنند. توضیحات بیشتر را در صفحه پد سلولزی گلخانه بخوانید.
5- سایبان
به این سایبان ها که شید نیز می گویند، در فصل های گرم سال بر روی پوشش گلخانه می اندازند و از تابش نور خورشید تا حد زیادی جلوگیری می کند، بدین ترتیب شید موجب خنک تر شدن گلخانه در فصل تابستان می شود.
هم چنین پوشش قسمت های کناری گلخانه را بالا زده و با شید می پوشانند، بدین ترتیب از ورود حشرات و آفات به داخل گلخانه جلوگیری کرده و زمینه را برای خنک شدن هوای گلخانه فراهم می کنند.
6- فن سیرکوله
این فن در داخل گلخانه و نزدیک به سقف نصب می شود و برای یکسان سازی حرارت و رطوبت داخلی سالن استفاده می شود. به عنوان مثال زمانی که هیتر گلخانه در قسمتی از گلخانه روشن باشد، هوای اطراف هیتر بسیار گرم خواهد شد، اما قسمت های دورتر از هیتر همچنان سرد خواهد ماند، به منظور انتقال حرارت به سایر قسمت ها از فن سیرکوله استفاده می شود.
7- رطوبت ساز
در مناطق جغرافیایی کویری و خشک که رطوبت پایینی وجود دارد، از دستگاه های رطوبت ساز استفاده می شود، حتی برخی از میوه و سبزیجات برای رشد بهتر به مقدار رطوبت بالایی نیاز دارند که فقط از طریق سیستم های تامین رطوبت می توان آن را تامین کرد.
انواع آنها را می توانید در صفحه رطوبت ساز و مه پاش مشاهده کنید، معمولا از بخار سازهای اولتراسونیک ، پروانه ای و نازلی در گلخانه ها استفاده می شود که نوع محصول و میزان رطوبت مورد نیاز آن، تعیین کننده نوع دستگاه ها خواهند بود.
8- دماسنج
طبیعتا برای سنجش میزان دمای گلخانه و انجام اقدامات لازم در زمان مقرر نیاز به دماسنج خواهید داشت، بهتر است از دماسنج های دیجیتالی با قابلیت اتصال به تلفن همراه استفاده کنید تا در هر لحظه و بدون مراجعه به محل نصب دماسنج از وضعیت دمایی گلخانه اطلاع پیدا کنید.
9- رطوبت سنج
این وسیله نیز جهت سنجش رطوبت سالن گلخانه کاربرد دارد و مانند مورد قبل بهتر است از نمونه های دیجیتالی و بلوتوث دار استفاده کنید که امکان اتصال آنها به تلفن همراه جهت کنترل بهتر رطوبت گلخانه وجود داشته باشد.
تجهیزات لازم برای آبرسانی
آبرسانی معمولا به دو صورت دستی و اتوماتیک انجام می شود، در روش دستی فرد با استفاده از شلنگ یا گالن آب ، ریشه تمامی محصولات را ابیاری می کند و این کار زمان زیادی را از گلخانه دار می گیرد و نیاز به استخدام نیروی کار خواهد بود.
اما در روش اتوماتیک که به آبیاری قطره ای نیز شهرت دارد، آب با استفاده از سیستم لوله کشی به ریشه تمامی گیاهان می رسد و در آن واحد تمامی محصولات به صورت همزمان و با صرف کمترین میزان آب آبیاری می شوند.
با اینکه راه اندازی سیستم آبیاری قطره ای هزینه اولیه زیادی در بر میگیرد اما کار آبیاری را بسیار راحت خواهد کرد و برای این کار به لوله های upvc ، پمپ انتقال آب و مخزن ذخیره آب نیاز خواهید داشت.
مراحل مهم در تاسیس گلخانه
پس از آماده سازی لیست تجهیزات مورد نیاز برای گلخانه و برآورد قیمت و هزینه های نصب تقریبی آنها ، می توانید برای مرحله بعدی یعنی احداث گلخانه قدم بردارید. موارد زیر قبل از راه اندازی گلخانه باید بررسی شوند :
بررسی محل احداث گلخانه
مکانی که برای تاسیس گلخانه در نظر میگیرید باید کاملا آفتابگیر باشد و در نزدیکی درختان و ساختمان نباشد چون که سایه درختان و ساختمان ها مانع از رسیدن آفتاب به بخش هایی از لانه و عدم رشد محصولات خواهد شد.
این مکان باید طوری باشد که از زمان طلوع آفتاب تا غروب آن نور را به صورت کامل به داخل گلخانه هدایت کند و هیچ مانعی برای ورود نور وجود نداشته باشد. نور خورشید سبب گرم شدن سریعتر گلخانه در فصل زمستان می شود و میزان مصرف سوخت را تا حد قابل توجهی کاهش خواهد داد.
دقت کنید که میزان تابش نور در فصل زمستان کم می شود، بنابراین جهت بهره مندی از حداکثر میزان نور آفتاب در زمستان بهتر است گلخانه را در جهت غربی شرقی نصب کنید، اما به این نکته نیز توجه کنید که ممکن است جهت وزش باد غالب نیز شمالی جنوبی باشد که در این صورت گلخانه شما در خطر طوفان و بادهای تند خواهد بود که احتمال خرابی آن را بالا خواهد برد.
برای جلوگیری از این مشکل بهتر است از بادشکن های مصنوعی مانند توری و دیوار و یا بادشکن های طبیعی مانند درخت استفاده کنید.
توجه به امکانات موجود
مکانی که برای احداث گلخانه در نظر میگیرید نه تنها باید ویژگی های فوق را داشته باشد، بلکه باید دارای امکاناتی مانند آب، برق و گاز باشد تا امکان پرورش راحت و بدون دردسر محصولات فراهم باشد.
بسیاری از تجهیزات گلخانه ای مانند فن و هیتر و … با استفاده از برق کار می کنند و در صورت عدم دسترسی به برق شهری باید به فکر تهیه یک ژنراتور باشید.
هم چنین برای تامین آب مورد نیاز گلخانه بهتر است با واحد جهاد کشاورزی منطقه خود در ارتباط باشید تا از آب کشاورزی رایگان بهره مند شوید، استفاده از آب شهری برای آبیاری محصولات گلخانه ای صرفه اقتصادی نخواهد داشت. هم چنین آبهای رودخانه ای به دلیل دارا بودن آلاینده ها و میکروارگانیسم های خطرناک نیاز به تصفیه دارند، بنابراین استفاده از آب چاه گزینه خوبی خواهد بود.
گاز شهری نیز راه حلی بسیار آسان و ارزان برای گرمایش گلخانه در فصل زمستان است، در صورتی که در منطقه تاسیس گلخانه به گاز شهری دسترسی داشته باشید، به راحتی می توانید از هیترهای کاملا بی خطر آتش درون مانند هیتر آرارات برای گرمایش محصولات کشاورزی استفاده کنید.
در صورت عدم دسترسی به گاز شهری باید از گازوئیل، گاز مایع و یا برق برای گرمایش گلخانه استفاده کنید، هم چنین در مقاله روش های کاهش مصرف سوخت گلخانه مطالب و نکات بسیار مفیدی را خواهید آموخت.
بهتر است گلخانه شما به جاده های اصلی شهر نزدیک باشد و مسیر خاکی کمتری نیز داشته باشد، در این صورت هزینه حمل مواد اولیه کاهش خواهد یافت و مشتریان به راحتی شما را پیدا کرده و رغبت آنها برای خرید محصولات نیز به طرز قابل توجهی افزایش می یابد.
بررسی خاک منطقه
برخی از گلخانه داران ترجیح می دهند از سکو یا گلدان برای کشت محصولات استفاده کنند، به ویژه گل ها و میوه هایی که با خاک منطقه سازگار نیستند، در صورتی که قصد استفاده از گلدان و کشت هیدروپونیک را دارید، نیازی به سنجش خاک منطقه نخواهید داشت.
اما با توجه به اینکه خرید گلدان و انتقال خاک از یک منطقه دیگر ممکن است برای گلخانه دار هزینه بر باشد، برخی از آنها ترجیح می دهند از همان خاک زمین برای کشت استفاده کنند که برای اینکار نیاز به بررسی میزان املاح ، ec و ph خاک خواهید داشت که حتما باید توسط کارشناسان کشاورزی ماهر انجام شود و نوع محصول مورد کشت نیز ضمن بررسی خاک باید مد نظر قرار دهید. استفاده از مشاوره کارشناسان کشت گلخانه ای در این زمینه بسیار کمک کننده خواهد بود.
نقشه کشی طرح کلی گلخانه
در مقاله انواع طرح و سازه گلخانه به شکل ظاهری، طول و عرض و ارتفاع گلخانه پرداخته شد، در حالت کلی گلخانه ها به صورت مثلثی ساخته می شوند، اما می توانید از شکل های نیم دایره و شش ضلعی نیز استفاده کنید که به سلیقه شما و مهندسی طراحی گلخانه مرتبط خواهد بود. گروه های راه اندازی گلخانه پیشنهادات خود را در این باره به شما ارائه خواهند داد.
برپایی چارچوب گلخانه و نصب پوشش
با استفاده از تجهیزات معرفی شده در این مقاله می توانید گلخانه را طبق شکل ظاهری مورد نظر خود برپا کنید و از پوشش های گفته شده برای پوشاندن سقف و دیوارهای گلخانه بهره ببرید.
البته برای عایق بندی گلخانه و جلوگیری از ورود و خروج بی مورد هوا در فصل های سرد سال، بهتر است روزنه ها و محل های اتصال را به استفاده از چسب آب بندی ، کاملا عایق کاری کنید. این کار تاثیر زیادی در کاهش میزان مصرف سوخت خواهد داشت.
نصب تجهیزات گرمایشی ، تهویه و رطوبتی
پس از پایان مراحل راه اندازی گلخانه و اطمینان از محکم و با دوام بودن گلخانه در برابر بادهای شدید، طوفان و باران و … می توانید تجهیزات لازم برای تامین حرارت و رطوبت و تهویه را نصب کنید.
معمولا هیترها در مکانی نصب می شوند که به همه قسمت های گلخانه به اندازه کافی گرما برسانند و با استفاده از کانال های پلاستیکی گرما را به سطح رویین خاک منتقل می کنند چرا که رشد بهتر گیاهان با گرم کردن خاک اتفاق خواهد افتاد. البته روش گرمایش از کف نیز برای گلخانه کاربرد دارد که نیاز به صرف هزینه های زیاد جهت خرید بویلر و لوله کشی از زیر خاک می باشد.
رطوبت سازهای پروانه ای باید در مقابل ورودی جریان هوا نصب شوند و رطوبت سازهای نازلی نیز احتیاج به لوله کشی قسمت های مختلف گلخانه دارند تا رطوبت را به شکل یکنواخت به همه قسمت ها برسانند، با توجه به نوع محصول و میزان رطوبت مورد نیاز، هر یک از رطوبت سازهای فوق قابل استفاده خواهند بود.
فن های تهویه نیز همانطور که گفته شد در جهت وزش باد و در قسمت های خروجی هوا نصب می شوند تا هوای گرم و مرطوب و آلوده را به بیرون انتقال داده و بدین صورت سبب خنک شدن گلخانه شود. در صورت نیاز می توان از دریچه های سقفی نیز برای خنک کردن گلخانه در فصول گرم سال استفاده کرد.
شرایط و نحوه اخذ مجوز فعالیت گلخانه
جالب است بدانید که بدون نیاز به مجوز نیز می توان اقدام به راه اندازی گلخانه کرد، اما در مراحل بعدی و برای دریافت مجوز حفر چاه و یا بهره مندی از تسهیلات دولتی نیاز به اخذ مجوز خواهید داشت. حداقل مساحت گلخانه برای دریافت مجوز باید 4000 متر مکعب باشد. در مقاله شرایط اخذ مجوز گلخانه می توانید اطلاعات کاملتری به دست آورید.
سخن آخر
در این نوشته به ابزارها و تجهیزات لازم برای راه اندازی گلخانه و هم چنین نحوه انجام این کار توضیح داده شد و اطلاعات مفیدی در مورد مزایای کشت گلخانه ای در اختیار شما خواننده گرامی قرار داده شد، امید است که با مطالعه این نوشته و مجموعه مقالات اندیشه سبز، گامی موثر در جهت تولید کشور برداشته و صنعت کشاورزی را از حالت سنتی به مدرن تبدیل کرده و در صرفه جویی منابع آبی کشور سهیم باشید.
سلام خسته نباشید
جسارتا هزینه احداث هر کدام از گلخانه ها در هر متر مربع رو اعدام میفرمایید که حدودا چقدر هزینه نیاز است !؟
ممنون از وقت شما 🙏
سلام رضا این بر اساس تجهیزات مورد استفاده متفاوته ولیاگه بخوای یه مقدار کلی برات بگم
میتونی هررمترو از 1 تا 3 میلیون تومان در نظر بگیری