افزایش خواهان گیاهان دارویی سبب شده تا فرآورده های دیگری نظیر روغن، اسانس و… نیز از آن بهره برداری شود. بنابراین اگر از نحوه عصاره گیری گیاهان در خانه مطلع نیستید و از انواع روش های عصاره گیری گیاهان دارویی بی خبرید با ما تا انتهای این نوشته از اندیشه سبز همراه باشید تا در این رابطه اطلاعات مفصلی ارائه شود.
روش های اسانس گیری از گیاهان دارویی
برای اسانس گیری از گیاهان دارویی روش های مختلفی وجود دارد که به طور کلی به 5 دسته تقسیم بندی می شوند. این روش ها عبارتند از:
اسانس گیری از گیاهان دارویی به روش تقطیر
تقطیر مهمترین روش اسانس گیری از گیاهان محسوب میشود. اسانس گیری از گیاهان دارویی به روش تقطیر، خود به سه شیوه انجام میگیرد:
- تقطیر با آب: در روش تقطیر با آب، گیاه در آب غوطه ور شده و جوشانده میشود.
- تقطیر با بخار: در این روش، گیاه تماسی با آب نداشته و تنها در معرض بخار قرار میگیرد.
- تقطیر با آب و بخار: این روش ترکیبی از دو روش قبلی است.
در اسانس گیری به روش تقطیر با کمک انواع دستگاه عرق گیر، گیاه در معرض بخار قرار گرفته و سلولهای اندامی آن تبخیر میشود. بخارهای ایجاد شده از بخش کندانسور دستگاه عبور کرده و در مخزن مخصوص انباشته میشوند. این بخارها تلفیقی از بخار آب و بخار سلولهای گیاه هستند. بخار حاصل از گیاه فازی روغنی دارد که روی بخار آب شناور میشود. فاز روغنی شناور همان اسانس است که باید جمع آوری شود.
اسانس گیری از گیاهان دارویی با استفاده از حلال های شیمیایی
این روش به دلیل در تماس بودن گیاهان با ماده شیمیایی کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. در اسانس گیری از گیاهان دارویی با استفاده از حلال های شیمیایی، از یک حلال مایع همچون بوتان استفاده میشود. گیاهان در حلال شیمیایی غوطه ور شده و سپس از این حلال جدا میشوند. ماده بدست آمده با الکل حرارت داده میشود. در مرحله بعد، الکل پرانده شده و ماده باقی مانده اسانس گیاه خواهد بود.
اسانس گیری از گیاهان دارویی با استفاده از دی اکسید کربن
در این روش از دی اکسید کربن متراکم استفاده میشود. به این صورت که گیاه در معرض دی اکسید کربن قرار داده شده و در دمای پایین حرارت داده میشود. این روش از سریع ترین شیوه های اسانس گیری است و نیاز به تجهیزات کاملی دارد که ارزان نیستند.
اسانس گیری از گیاهان دارویی به روش تیغ زدن گیاه و پرس
در این روش اندام های مختلف گیاه تیغ زده شده، سوراخ میشود و سپس تحت فشار و پرس قرار میگیرد. با این روش، اسانس گیاه استخراج و از صافی رد شده و جمع آوری میشود.
اسانس گیری از گیاهان دارویی به روش آنزیم های هیدرولیز کننده
در این روش آب و بخار با قدرت و فشار بالایی بر گیاه وارد میشود. این فشار موجب تخریب بافت گیاه و استخراج مواد درونی گیاه میشود. در مرحله بعد، اسانس گیاه و حلال آب در مخزن مخصوص قرار میگیرد و اسانس قابل جمع آوری خواهد بود. این روش از اسانس گیری با سرعت بالایی انجام گرفته و اسانسی با کیفیت ارائه میکند.
کاربرد اسانس گیاهان دارویی
قبل از هر چیزی، بهتر است به تعریفی از اسانس گیاهان دارویی و کاربردهای آن بپردازیم. اسانس ها روغن های فراری هستند که از بخش های مختلف گیاه همچون ریشه و ساقه و برگ و گل و… گرفته میشود. اسانس گیاهان به قدری معطر است که با نام عطرمایه نیز شناخته میشود. اسانس های گیاهی کاربردهای گسترده و مفیدی در زمینه های مختلف دارند:
- طعم دهنده به غذا و نوشیدنی ها هستند.
- در تهیه ادکلن و عطر کاربرد دارند.
- در زمینه تولید لوازم آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار میگیرند.
- نقش اساسی در تهیه و تولید دارو دارند.
- کاربرد مهمی در زمینه رایحه درمانی دارند.
انواع اسانس های گیاهی
اسانس های گیاهی بر اساس نحوه استخراج و ماندگاری و کیفیت به سه نوع تقسیم میشوند:
- اسانس نوع اول: این نوع از اسانس با استفاده از دستگاه های مخصوص عرق گیری استخراج می شوند. اسانس نوع اول از نظر کیفیت و طعم و عطر در درجه پایین تری از دو نوع اسانس دیگر قرار دارد. این اسانس ها همان عرق های گیاهی هستند که غلظت پایینی دارند. ماندگاری این اسانس بالاتر از اسانس نوع دوم است.
- اسانس نوع دوم: این نوع اسانس همان اسانس نوع اول است که غلظت بیشتری دارد. اسانس نوع دوم با تقطیر مجدد عرق حاصل از دستگاه اسانس گیری بدست می آید. اسانس نوع دوم عطر و طعم بیشتری از اسانس نوع اول دارد.
- اسانس نوع سوم و یا اسانس مطلق: اسانس نوع سوم یا اسانس مطلق و تام، با ارزش ترین نوع اسانس است. اسانس نوع اول و اسانس نوع دوم با هم ترکیب شده و با استفاده از دستگاه اسانس گیری، تحت تقطیر قرار میگیرند. طعم و عطر و ماندگاری این اسانس بالاتر از دو اسانس دیگر است.
جمع بندی:
در این پست از وبلاگ اندیشه سبز، تمامی مراحل اسانس گیری از گیاهان دارویی بیان گشت. برای داشتن اسانسی پر کیفیت، بهتر است که مراحل اسانس گیری را با دقت اجرا کنیم. برای تهیه دستگاه اسانس گیری و نحوه کار با آن نیز میتوان از افراد کارشناس و فروشندگان مشاوره های لازم را دریافت کرد. فراموش نکنیم که مراحل اسانس گیری و مرحله نگهداری از اسانس به یک اندازه دارای اهمیت هستند.